Συναισθηματικές Διαταραχές: Συμπτώματα – Θεραπεία

Υπάρχουν 3 κλινικές μορφές συναισθηματικών διαταραχών:

Κατάθλιψη

Η κατάθλιψη είναι η συχνότερη ψυχική διαταραχή.

Εκατομμύρια άνθρωποι σ’ όλο τον κόσμο νοσούν από αυτή.

Ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά της κατάθλιψης είναι η πολυμορφία.

Έχει δηλαδή την ιδιότητα να εκφράζεται με ποικίλους τρόπους και έχει πολλές μορφές.

Η κατάθλιψη είναι επίσης η πάθηση που οδηγεί συχνότερα στην αυτοκτονία.

Λόγω της δυσκολίας στην αναγνώρισή της, αλλά και της επικινδυνότητάς της, πρέπει το άτομο που αισθάνεται θλίψη ή τάσεις αυτοκτονίας,  να καταφεύγει σε ειδικό.

Αίτια

Η αιτιολογία της κατάθλιψης είναι πολυπαραγοντική.

Κάποιοι από τους σημαντικούς παράγοντες που συμμετέχουν στην εκδήλωση της κατάθλιψης είναι γενετικοί, νευροχημικοί, ψυχοπιεστικά γεγονότα ζωής (π.χ. ανεργία), οικογενειακοί παράγοντες (π.χ. γονεϊκή στέρηση ή οικογενειακή δυσαρμονία στην παιδική ηλικία), σωματικά νοσήματα(π.χ. καρκίνος, νόσος parkinson, θυρεοειδοπάθειες), ψυχολογικοί παράγοντες-προσωπικότητα.

Συμπτώματα

Η κλινική εικόνα της κατάθλιψης δεν είναι ίδια σε όλους τους πάσχοντες.

Άλλοι είναι λυπημένοι, κουρασμένοι και τα βάζουν με τον εαυτό τους, άλλοι παραπονιούνται για σωματικά ενοχλήματα όπως αϋπνία, ανορεξία, διάχυτους πόνους, φοβίες ότι κάτι θα συμβεί, ενώ άλλοι έχουν έντονο άγχος, ανησυχία, σκέφτονται παράλογα.

Το πιο συχνό χαρακτηριστικό είναι το καταθλιπτικό συναίσθημα.

Το συναίσθημα αυτό είναι κυριαρχικό και διαπεραστικό.

Χρωματίζει και δυναστεύει τη ζωή του ασθενούς με κατάθλιψη, ο οποίος μπορεί να τα βλέπει όλα μαύρα, να υποτιμά τα ευχάριστα γεγονότα, ενώ να μεγαλοποιεί τα δυσάρεστα, να βλέπει παντού ανυπέρβλητες δυσκολίες, να κλείνεται στον εαυτό του.

Η πορεία της κατάθλιψης είναι φασική, με κάθε φάση (επεισόδιο) να διαρκεί περί τους 6-12 μήνες.

Με την κατάλληλη θεραπεία, το χρονικό αυτό διάστημα περιορίζεται σε λιγότερο από 3 μήνες.

Οι περισσότεροι πάσχοντες από κατάθλιψη λειτουργούν φυσιολογικά στα μεσοδιαστήματα.

Το πρώτο καταθλιπτικό επεισόδιο συμβαίνει συνήθως, σε ηλικία μικρότερη των 40 ετών.

Ένα μικρό ποσοστό ασθενών με κατάθλιψη, παρουσιάζουν μόνο ένα επεισόδιο σε όλη τους τη ζωή.

Ωστόσο, ένα ποσοστό 30% δεν επιστρέφουν στο επίπεδο λειτουργικότητας που είχαν πριν την εκδήλωση του επεισοδίου και η διαταραχή μπορεί να εξελιχθεί σε χρόνια κατάθλιψη.

Κάποιο ακόμα πιο μικρό ποσοστό ασθενών μπορεί να εμφανίσει μανιακό επεισόδιο με την διαταραχή να εξελίσσεται σε διπολική.

Θεραπεία

Η θεραπεία της κατάθλιψης, περιλαμβάνει την αντιμετώπιση των καταθλιπτικών επεισοδίων, την πρόληψη των υποτροπών και την προστασία του ασθενούς από το ενδεχόμενο της αυτοκαταστροφής.

Για την επίτευξη αυτών των στόχων είναι απαραίτητη μια πολυδιάστατη αντιμετώπιση (βιολογική, ψυχολογική και ψυχοκοινωνική).

Τα φάρμακα που επιλέγονται σε πρώτη γραμμή για την αντιμετώπιση της κατάθλιψης είναι τα αντικαταθλιπτικά (SSRI, SNRI, τρικυκλικά..) που μπορούν όμως να συνδυαστούν και με άλλες κατηγορίες φαρμάκων όπως: αντιψυχωσικά, αγχολυτικά, σταθεροποιητές διάθεσης.

Τα ψυχολογικά μέσα θεραπείας της κατάθλιψης είναι η ατομική ψυχοθεραπεία διαφόρων κατευθύνσεων (γνωσιακή-συμπεριφορική, ψυχαναλυτική, διαπροσωπική, οικογενειακή) ,ή η ομαδική ψυχοθεραπεία.

Όταν όμως ελλοχεύει κίνδυνος αυτοκαταστροφής ή και σε κάποιες σπάνιες περιπτώσεις έτεροκαταστροφής, μπορεί να προταθεί ψυχιατρική νοσηλεία, για περαιτέρω αντιμετώπιση της κατάθλιψης.

Δυσθυμία

Η δυσθυμία είναι μία κατάσταση κατά την οποία υπάρχει καταθλιπτικό συναίσθημα μικρότερης έντασης, απ’ αυτό που απαιτείται για τη διάγνωση της κατάθλιψης.

Το συναίσθημα του πάσχοντος από δυσθυμία, μπορεί να παρουσιάζει διακυμάνσεις στην έντασή του, ενώ υπάρχει ικανή αντιδραστικότητα σε ευχάριστα ερεθίσματα.

Δεν απαιτείται η καθημερινή παρουσία του, αλλά η κατάσταση δυσθυμίας να διαρκεί επί ≥ από 2 έτη.

Κατά τα δύο αυτά έτη δεν υπάρχει ασυμπτωματική περίοδος άνω των 2 μηνών, ούτε μείζον καταθλιπτικό, μανιακό ή μικτό επεισόδιο.

Μπορεί να συνυπάρχουν στη δυσθυμία :

-μειωμένη ενεργητικότητα, διαταραχές ύπνου ή όρεξης,

-χαμηλή αυτοεκτίμηση,

-δυσκολία συγκέντρωσης και λήψης αποφάσεων,

-αισθήματα απελπισίας,

-ευσυγκινησία.

Ένα ποσοστό ασθενών με δυσθυμία μπορεί να εμφανίσουν στην πορεία, κατάθλιψη ή διπολική διαταραχή.

Διπολική διαταραχή

Η διπολική διαταραχή είναι η ψυχική διαταραχή που χαρακτηρίζεται από την παρουσία επεισοδίων μανίας σε συνδυασμό ή όχι με επεισόδια κατάθλιψης.

Η μανία είναι η αντίπαλος κατάσταση της κατάθλιψης και έχει παρομοίως, φασική πορεία.

Η κάθε φάση (επεισόδιο) της διπολικής διαταραχής διαρκεί περίπου 6 μήνες, χωρίς θεραπεία.

Η διπολική διαταραχή συνήθως εμφανίζεται πριν την ηλικία των 30 ετών, με την ίδια περίπου συχνότητα και στα δύο φύλλα.

Αίτια

Στην αιτιολογία της διπολικής διαταραχής παίζουν ρόλο η κληρονομικότητα, ενδοκρινικοί παράγοντες, βιοχημικοί παράγοντες (υπερδραστηριότητα ντοπαμίνης), διαταραχές ύδατος και ηλεκτρολυτών, ψυχοδυναμικοί παράγοντες, στρεσσογόνα γεγονότα ζωής.

Συμπτώματα

Κατά το επεισόδιο, ο ασθενής που πάσχει από διπολική διαταραχή μπορεί να συμπεριφέρεται με υπερβολική οικειότητα, να’ ναι ντυμένος προκλητικά.

Το συναίσθημα είναι ευφορικό, διαχυτικό ή ευερέθιστο.

Ο πάσχων από διπολική διαταραχή υπερτιμάει τον εαυτό του πιστεύοντας ότι είναι δυνατός, ωραίος, έξυπνος, πλούσιος.. κάποιες φορές φτάνοντας έως και να παραληρεί.

Φλυαρεί, είναι υπερδραστήριος, συγκεντρώνεται δύσκολα, ενώ έχει μειωμένες ανάγκες για ύπνο.

Η κρίση του ασθενούς με διπολική διαταραχή είναι συχνά μειωμένη και μπορεί να οδηγηθεί σε κοινωνική έκπτωση (π.χ. οικονομική καταστροφή, ανεργία, διαζύγιο..), ενώ δυνητικά, μπορεί να εμφανίζει επικίνδυνη συμπεριφορά για τον ίδιο ή και τους γύρω του.

Είναι επιρρεπής σε καταχρήσεις.

Η πορεία της διπολικής διαταραχής είναι χρόνια, αλλά με την κατάλληλη θεραπεία, πολλοί μπορούν να ζήσουν μία σχετικά φυσιολογική ζωή.

Θεραπεία

Η θεραπεία της διπολικής διαταραχής έχει παρόμοιους στόχους με αυτούς της κατάθλιψης.

Αυτοί είναι:

-η καταπολέμηση της φάσης μανίας,

-η αποτροπή προσεχών φάσεων, και,

-η προστασία του ασθενούς απ’ το ενδεχόμενο της αυτο ή/και ετεροκαταστροφής.

Η προσέγγιση είναι βιολογική, ψυχοθεραπευτική και ψυχοκοινωνική.

Οι κατηγορίες φαρμάκων που χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση της διπολικής διαταραχής είναι τα αντιψυχωτικά, οι σταθεροποιητές διάθεσης, οι βενζοδιαζεπίνες.

Αν η κατάσταση κρίνεται επικίνδυνη για τον ασθενή, προτείνεται νοσηλεία.