Ο Αμερικανός γιατρός Στίβεν Μπράτμαν επινόησε τον όρο το 1997, λίγο καιρό μετά την εμπειρία του σε μια κοινότητα στα βόρεια της πολιτείας της Νέας Υόρκης. Εκεί ανέπτυξε μια νοσηρή εμμονή με την κατανάλωση «σωστής διατροφής», το μόνο που μπορούσε να σκεφτεί ήταν το φαγητό. Ακόμα κι όταν διαπίστωσα ότι το να σκαλίζω το χώμα και να τρώω ωμά λαχανικά και άγρια φυτά μου είχε γίνει έμμονη ιδέα, το βρήκα τρομερά δύσκολο να ελευθερώσω τον εαυτό μου.
Η περιγραφή του Μπράτμαν παραλληλίζεται με πολλές σύγχρονες διατροφικές μόδες που υπόσχονται ανώτερη υγεία με τον περιορισμό ολόκληρων ομάδων τροφίμων χωρίς ιατρικό λόγο και χωρίς έγκυρη επιστημονική εξήγηση.
Για παράδειγμα οι οπαδοί των ωμών τροφίμων υποστηρίζουν ότι τα τρόφιμα δεν πρέπει θερμαίνονται πάνω από 44C, έτσι ώστε «όλα τα ζωντανά ένζυμα στα τρόφιμα να παραμένουν άθικτα», ενώ απαγορεύουν τη γλουτένη, τα γαλακτοκομικά και τη ζάχαρη. Υπάρχουν επίσης και άλλα παρόμοια διατροφικά «δόγματα», όπως οι «clean eaters», οι χορτοφάγοι και όσοι έχουν εμμονή με την «αποτοξίνωση» του οργανισμού.
Υπάρχει μια λεπτή ακαθόριστη γραμμή που χωρίζει την «φυσιολογική» υγιεινή διατροφή από την ψύχωση, αλλά ένας τρόπος για να ορίσουμε την κατάσταση είναι η «υγιεινή» διατροφή μας να μην μας προκαλεί σημαντική δυσφορία ή αρνητικές επιπτώσεις στη ζωή μας.
«Βυθίζονται σε κατάθλιψη, αν “αμαρτήσουν” και φάνε ένα κομμάτι ψωμί, γίνονται ανήσυχοι σχετικά με το κάθε πότε τρώνε τα λαχανικά τους και ελέγχουν αυστηρά την πρόσληψη superfoods» εξηγούν οι ειδικοί, μερικά από τα ευδιάκριτα χαρακτηριστικά αυτής της ψύχωσης. Τέτοιες συμπεριφορές μπορεί να έχουν σημαντικό αντίκτυπο στις σχέσεις με μέλη της οικογένειας και φίλους, πόσο μάλλον για την ψυχική υγεία τους.
Η Orthorexia nervosa δεν αναγράφεται στο Διαγνωστικό Εγχειρίδιο για την Αμερικανική Ψυχιατρική Εταιρεία και Στατιστική (DSM-5), το οποίο χρησιμοποιούν οι ψυχολόγοι και οι ψυχίατροι για τη διάγνωση των ψυχικών διαταραχών. Το DSM-5 απαριθμεί σήμερα τη νευρική ανορεξία, τη νευρική βουλιμία, την ευκαιριακή άμετρη διατροφική διαταραχή και «άλλες διαταραχές σίτισης και διατροφής»
Ορισμένοι ειδικοί υποστηρίζουν ότι η ορθορεξία πρέπει να αναγνωρίζεται ως ξεχωριστή διατροφική διαταραχή και έχουν προτείνει κλινικά διαγνωστικά κριτήρια για το DSM. Σημειώνουν διακριτές παθολογικές συμπεριφορές της ορθορεξίας με την ανορεξία, συμπεριλαμβανομένων ανάγκη για συναίσθημα τελειότητας του οργανισμού.
Αλλοι διαφωνούν και υποστηρίζουν ότι εμπίπτει σε κάποια τρέχουσα διατροφική διαταραχή ή άλλες κατηγορίες ψυχικής διαταραχής. Όπως εξήγησε ο ίδιος ο Μπράτμαν το 2010, “κατά καιρούς (αλλά όχι πάντα) η ορθορεξία φαίνεται να έχει στοιχεία από την ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (OCD). Μπορεί επίσης να έχει τα στοιχεία του προτύπου ανορεξίας. Αλλά πιο συχνά μοιάζει πολύ με τυπικό OCD.
Είναι σαφές ότι χρειάζεται περισσότερη έρευνα για την ορθορεξία συμπεριλαμβανομένης της διάγνωσης και της δυνητικής εισαγωγής στο εγχειρίδιο DSM ως ανεξάρτητης διατροφικής διαταραχής.
Είναι επίσης σημαντικό να λάβουμε υπόψη ότι οι άνθρωποι μπορούν να έχουν διαφορετικές και συχνά αταξινόμητες ψυχικές διαταραχές. Μερικές φορές οι ταμπέλες μπορεί να μην είναι τόσο σημαντικές όσο και η παροχή λύσεων σε ασθενείς με διαταραχές στις διατροφικές συνήθειες, όπως η γνωσιακή-συμπεριφορική θεραπεία.