Ανήκουν στην κατηγορία των πρώτων σχέσεων που συνάπτει κανείς στη ζωή του. Ξεκινάμε να κάνουμε φίλους γύρω στην ηλικία των τριών ετών κι η διαδικασία συτή δεν σταματά μέχρι να πεθάνουμε. Μπορεί να διαφέρουν από τις ερωτικές ή οικογενειακές μας σχέσεις, ωστόσο παραμένουν συχνά οι μακροβιότερες της ζωής μας.
Η παρουσία των φίλων στη ζωή μας είναι τόσο σημαντική για την ψυχική μας ισορροπία και την ολοκλήρωσή μας ως ανθρώπων, ώστε, σε αντίθετη περίπτωση, δηλαδή όταν δεν έχουμε φίλους, δημιουργείται ένα κενό που δύσκολα μπορεί να αναπληρωθεί.
-Γιατί κάνουμε φίλους;
Επειδή στη ζωή μας έχουμε ανάγκη από ανθρώπους συνακροατές, συνοδοιπόρους, για να μοιραζόμαστε μαζί τους όλα όσα μας συμβαίνουν. Διαφορετικά, αν δεν έχουμε κάποιον στον οποίο μπορούμε να εμπιστευτούμε αυτά που μας απασχολούν, είναι σαν να μην έχουν νόημα όλα όσα ζούμε.
1. Αφού έχω οικογένεια, δεν χρειάζομαι φίλους
Υπάρχουν κάποιοι άνθρωποι που σκέφτονται πράγματι έτσι. Και η αλήθεια είναι ότι τα αδέρφια μας ή τα ξαδέρφια μας μπορεί συχνά να είναι και άνθρωποι με τους οποίους έχουμε και φιλική σχέση, περνάμε καλά και μοιραζόμαστε πολλά μαζί τους. Σαφώς, λοιπόν, μπορούμε να νιώθουμε ασφάλεια και σιγουριά με την οικογένειά μας, καθώς όμως την οικογένεια δεν την επιλέγουμε, αλλά υπάρχει στη ζωή μας, μπορεί να ταιριάζουμε, αλλά μπορεί και όχι. Για παράδειγμα, είναι πιθανό να υπάρχουν μεγάλες διαφορές ηλικίας, ενδιαφερόντων ή και χαρακτήρα και έτσι να μην μπορούμε να κάνουμε παρέα στον ίδιο βαθμό με την οικογένειά μας όπως με τους φίλους που επιλέγουμε.
2. Οι πρώτοι φίλοι
Τα παιδιά μετά το τέλος της βρεφικής ηλικίας (περίπου στα δύο με δυόμισι χρόνια) μπορούν να αρχίσουν να κοινωνικοποιούνται. Θα αποκτήσουν τους πρώτους τους συνειδητούς φίλους στη νηπιακή ηλικία (γύρω στα τρία τους χρόνια). Έτσι, από τη νηπιακή ηλικία ένα παιδί ξεκινά να έχει σχέσεις και να καταλαβαίνει την κοινωνική του υπόσταση, αφού λίγο νωρίτερα έχει συνειδητοποιήσει ότι είναι ένα ξεχωριστό άτομο. Βέβαια, τα πρώτα χρόνια είναι αναμενόμενο οι φίλοι των παιδιών να είναι επιλογή των ίδιων των γονιών ή να προέρχονται από την ίδια την οικογένεια (π.χ. να είναι συνομήλικα ξαδέρφια) ή ακόμη να είναι και φίλοι τους από τον παιδικό σταθμό ή την παιδική χαρά. Σε κάθε περίπτωση, οι γονείς, αλλά και το σχολικό περιβάλλον (μέσω του ομαδικού παιχνιδιού και των εργασιών σε ομάδες), θα πρέπει να βοηθήσουν κατ’ αρχάς τα παιδιά να συνειδητοποιήσουν ότι οι άνθρωποι είναι καλύτερο να λειτουργούμε σε παρέες και όχι μόνοι και στη συνέχεια να ενθαρρύνουν τα παιδιά να αυτονομηθούν και να μάθουν να κάνουν το πρώτο βήμα σε σχέση με την επιλογή και την απόκτηση φίλων. Βέβαια, δεν πρέπει να παραβλέπουμε ότι για κάποια παιδιά είναι πολύ εύκολο να κοινωνικοποιηθούν και να κάνουν φίλους, ενώ για άλλα όχι. Αυτό είναι κυρίως θέμα προσωπικότητας και ιδιοσυγκρασίας.
3. Μπορεί να μην έχει ανάγκη από φίλους;
Μπορεί, αν όταν είναι ακόμη μικρό καλύπτεται από την οικογένεια, τα αδέρφια του και τα ξαδέρφια του ή αν δεν συνειδητοποιεί ακόμα την ανάγκη να μοιράζεται, να έχει στενούς φίλους κ.λπ. Αλλά αυτό είναι κάτι που αλλάζει, αφού και στο σχολείο θα αντιληφθεί ότι τα παιδιά λειτουργούν σε δυάδες και ομάδες και θα του δημιουργηθεί έτσι η ανάγκη να αποκτήσει φίλους.
4. Η κόρη μου θέλει να κάνει παρέα μόνο με κορίτσια
Είναι πολύ φυσικό στη νηπιακή ηλικία τα παιδιά να προτιμούν να κάνουν παρέα με το ίδιο φύλο και να βγάζουν ακόμα και μια μορφή επιθετικότητας στα παιδιά του αντίθετου φύλου. Στην παιδική ηλικία (από τα έξι μέχρι την αρχή της εφηβείας) αυτό ξεπερνιέται. Το παιδί σε αυτό το στάδιο της ζωής του -καθώς δεν μπορούμε να μιλάμε σε αυτή την ηλικία για οποιονδήποτε σεξουαλικό προσδιορισμό- ενδιαφέρεται κυρίως για δύο πράγματα: τη μόρφωσή του και τη δημιουργία φιλικών σχέσεων. Μάλιστα, ο Φρόιντ την έχει ονομάσει περίοδο λανθάνουσας σεξουαλικότητας, γιατί το παιδί δεν ασχολείται με τις ενορμήσεις του, αλλά με το γνωστικό του επίπεδο και τις φιλίες του. Αυτό που είναι συχνό σε αυτές τις ηλικίες είναι να υπάρχουν μικρές ομάδες όπου κάποιος ηγείται (το ποιος θα αναλάβει τον ρόλο του ηγέτη έχει να κάνει με τις προσωπικότητες των παιδιών). Το δυσάρεστο είναι ότι, δημιουργώντας μία τέτοια ομάδα, συχνά νιώθουν την ανάγκη να επιβάλλονται σε άλλα παιδιά, κοροϊδεύοντάς τα ή αποκλείοντάς τα, ώστε να δοκιμάσουν και να αποδείξουν τελικά τη δύναμή τους. Αυτό είναι ακόμα χειρότερο όταν πρόκειται για μεγάλες ομάδες/παρέες παιδιών όπου, επειδή είναι όλα μαζί, παίρνουν θάρρος και κυριαρχεί η ψυχολογία του όχλου. Βέβαια, οι γονείς θα πρέπει να έχουν υπόψη τους ότι όταν αυτή η κατά τα άλλα αναμενόμενη και φυσιολογική έως ένα σημείο συμπεριφορά φτάνει να γίνεται εκφοβισμός ή να περιλαμβάνει ακραίες συμπεριφορές (bullying) τόσο αυτοί (δηλαδή οι γονείς) όσο και οι δάσκαλοι πρέπει σίγουρα να επεμβαίνουν.
5. Σταματάμε να κάνουμε φίλους στα 30;
Οι ειδικοί απαντούν πως όχι, αλλά και οι ίδιοι το έχουμε πιθανώς παρατηρήσει. Μάλιστα, οι επιστήμονες τονίζουν ότι σε κάθε κύκλο της ζωής μας (π.χ. στη δουλειά, όταν αποκτήσουμε παιδιά και πάνε σχολείο, όταν ξεκινήσουμε ένα χόμπι) μπορούμε να γνωρίσουμε νέους ανθρώπους και να επιλέξουμε νέους φίλους. Αυτό που είναι επίσης πιθανό να παρατηρήσουμε είναι ότι μεγαλώνοντας έχουμε αλλάξει και μπορεί να κάνουμε φίλους πιο δύσκολα ή αντίθετα πιο εύκολα γιατί είμαστε πιο σίγουροι για τον εαυτό μας, ξέρουμε καλύτερα τι θέλουμε, τις μας ενοχλεί κ.λπ. Επίσης, πιθανό είναι μεγαλώνοντας να μειώσουμε τους φίλους που έχουμε, ίσως επειδή γινόμαστε πιο επιλεκτικοί, αλλά και για λόγους πρακτικούς, αφού καθώς μεγαλώνουμε αυξάνονται οι υποχρεώσεις μας και μειώνεται ο χρόνος που έχουμε για να αφιερώνουμε στις παρέες μας.
6. Υπάρχει φιλία μεταξύ ανδρών και γυναικών;
Φιλία μεταξύ ανδρών και γυναικών μπορεί να υπάρξει όταν είναι απενοχοποιημένο το ερωτικό κομμάτι. Όταν, δηλαδή, κανείς μπορεί να δει τον άλλον ως άνθρωπο και φίλο, χωρίς να λαμβάνει υπόψη το φύλο του. Επιπλέον, αυτές οι σχέσεις είναι χρήσιμες και για έναν ακόμα λόγο: επειδή έχουμε την ευκαιρία να βλέπουμε την οπτική γωνία του άλλου φύλου. Εκεί που τα πράγματα περιπλέκονται είναι όταν πίσω από μια τέτοια σχέση κρύβεται ένα ερωτικό ενδιαφέρον που δεν έχει γίνει ακόμα ξεκάθαρο. Συνήθως, βέβαια, αυτές οι φιλίες δημιουργούνται στα παιδικά, τα εφηβικά και γενικά τα νεανικά χρόνια, αφού όσο μεγαλώνουμε και γνωρίζουμε -σπανιότερα πια- άτομα του αντίθετου φύλου το φιλικό ενδιαφέρον δίνει τη θέση του στο ερωτικό.
7. Μπορεί η φιλία να γίνει έρωτας;
Ναι, γιατί μία φιλία διαθέτει όλα τα σημαντικά χαρακτηριστικά μιας καλής ερωτικής σχέσης, που είναι η καλή επικοινωνία, η καλή γνώση και η εξοικείωση των δύο συντρόφων. Αν υπάρχει και η απαραίτητη ερωτική χημεία, που είναι ουσιαστικά η βασική διαφορά της καλής φιλίας από τον έρωτα, τότε μπορεί να δημιουργηθεί ακόμα και η ιδανική σχέση.
8. Άνδρες-γυναίκες: Ποιοι είναι καλύτεροι φίλοι;
Πολλές φορές ακούμε άνδρες να ειρωνεύονται τις γυναίκες και να τονίζουν ότι συχνά τσακώνονται ή ανταγωνίζονται με τις φίλες τους, ενώ αντίθετα οι ίδιοι κάνουν πιο ειλικρινείς και δεμένες φιλίες. Η αλήθεια είναι ότι οι άνδρες και οι γυναίκες συνήθως βλέπουν τη φιλία διαφορετικά και έχουν άλλη σχέση με τους φίλους τους, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι οι μεν ή οι δε κάνουν καλύτερα, απλώς ότι τους ταιριάζουν διαφορετικού τύπου σχέσεις. Έτσι, οι άνδρες κάνουν συνήθως πιο εύκολα φίλους, αλλά μοιράζονται πιο δύσκολα τα όσα σκέφτονται και τους απασχολούν. Επιπλέον, έχουν και άλλον τρόπο επικοινωνίας: δεν συζητούν τόσο πολύ, δεν αναλύουν την κάθε λεπτομέρεια, ούτε μοιράζονται πολύ προσωπικά θέματα. Αυτό που αναζητούν είναι το να κάνουν παρέα με άλλους άνδρες (π.χ. πηγαίνοντας να πιούν μια μπίρα ή να παρακολουθήσουν κάποιον αγώνα). Οι γυναίκες, από την άλλη, επιλέγουν να βρίσκονται σε μικρότερες παρέες, να συζητάνε πολύ, να μοιράζονται τα εσώψυχά τους… Όσον αφορά τον ανταγωνισμό, είναι πιθανό οι γυναίκες να έχουν μεγαλύτερο μεταξύ τους, κυρίως σε ό,τι έχει να κάνει με την εμφάνισή τους, αλλά δεν λείπει και από τους άνδρες, οι οποίοι τον εκδηλώνουν όμως σε διαφορετικό επίπεδο, π.χ. σε σχέση με το χρήμα και την επαγγελματική επιτυχία.
9. Όταν οι φίλοι μάς προδίδουν
Η προδοσία δεν είναι κάτι που πρέπει να φοβόμαστε τόσο ώστε να επηρεαζόμαστε στις επιλογές μας. Στη ζωή, άλλωστε, υπάρχει πάντα η πιθανότητα να πληγωθούμε και να προδοθούμε, αλλά δεν μπορούμε να ζούμε συνέχεια με αυτόν τον φόβο. Για να προστατεύσουμε τον εαυτό μας, θα πρέπει να δίνουμε και να μοιραζόμαστε ανάλογα με τις ενδείξεις μας. Αν βλέπουμε, για παράδειγμα, ότι υπάρχει πιθανότητα να πληγωθούμε, δεν είναι ανάγκη να δίνουμε ολόκληρο τον εαυτό μας. Άλλωστε, οι άνθρωποι που δεν είναι πιστοί στους φίλους τους, τους προδίδουν, τους ανταγωνίζονται ή τους παρατάνε εύκολα, πιθανότατα έχουν οι ίδιοι διάφορα βαθύτερα προβλήματα και θα τους βοηθούσε το να δεχθούν τη βοήθεια ενός ειδικού.
10. Η φιλία στην εφηβεία
Η εφηβεία είναι πράγματι η εποχή όπου οι φιλίες είναι απαραίτητες, γιατί τα παιδιά έχουν την ανάγκη να μοιράζονται με συνομηλίκους τους όλο αυτό το ιδιαίτερο που τους συμβαίνει στη διάρκεια αυτής της τόσο έντονης περιόδου. Αυτή η ανάγκη γίνεται μεγαλύτερη κυρίως επειδή νιώθουν ότι οι ενήλικοι δεν τους καταλαβαίνουν και έτσι θέλουν να τους κρατούν εκτός της προσωπικής τους ζωής και να περνούν τον χρόνο τους με τους συνομήλικους φίλους τους συζητώντας για τα προσωπικά τους.
11. Στα χρόνια των σπουδών
Στις σπουδές μας κάνουμε ίσως τις πιο σημαντικές φιλίες της ζωής μας. Οι φιλίες αυτές είναι πιο ώριμες, βασίζονται στα κοινά ενδιαφέροντα, στον κοινό τρόπο σκέψης, διασκέδασης, στην παρεμφερή καθημερινότητα… Συχνά μάλιστα είναι οι φιλίες που διαρκούν περισσότερο και μας συντροφεύουν σε όλη μας τη ζωή.
