Η σχιζοφρένεια είναι η σοβαρότερη και η πλέον αινιγματική ψυχική νόσος που προσβάλλει τον άνθρωπο.
Είναι νόσος διαχρονική και οικουμενική.
Παρότι η σχιζοφρένεια προσβάλλει κατά μέσο όρο μόνο 1% του γενικού πληθυσμού, κατατάσσεται μέσα στις 10 νόσους με τη σοβαρότερη επιβάρυνση σε δείκτες καθημερινής, κοινωνικής και επαγγελματικής λειτουργικότητας.
(σ.σ. Στο άρθρο αυτό γίνεται μια προσπάθεια κατανόησης της νόσου, με απλοϊκό τρόπο, χωρίς να καλύπτει όλο το φάσμα της αιτιολογίας, συμπτωματολογίας και θεραπείας της νόσου).
Ορισμός:
Η σχιζοφρένεια είναι μία νόσος που χαρακτηρίζεται από μεταβολή της εσωτερικής και εξωτερικής πραγματικότητας και εκφράζεται με:
-διαταραχές στη σκέψη,
-την αντίληψη,
-το συναίσθημα,
-τη βούληση και,
-τη συμπεριφορά.
Έχει χρόνια πορεία που περιλαμβάνει πρόδρομη, ενεργό και υπολειμματική φάση.
Η σχιζοφρένεια εισβάλλει συνήθως μεταξύ των ηλικιών των 15-35 ετών, σπάνια δε πριν από την ηλικία των 10 ετών ή μετά τα 40 έτη.
Η αναλογία ανδρών-γυναικών είναι 1:1.
Η αιτιοπαθογένεια της σχιζοφρένειας, είναι ασαφής και σχετίζεται με την αλληλεπίδραση γενετικής ευαλωτότητας και περιβαλλοντικών παραγόντων.
Διαγνωστικά κριτήρια της σχιζοφρένειας :
- Χαρακτηριστικά συμπτώματα: Δύο ή περισσότερα από τα ακόλουθα συμπτώματα, διάρκειας τουλάχιστον ενός μήνα, θα πρέπει να διαπιστώνονται κατά την κλινική εξέταση.
- Παραληρητικές ιδέες (διαφόρων τύπων)
- Ψευδαισθήσεις (κυρίως ακουστικές)
- Αποδιοργάνωση της ομιλίας( π.χ. ασυναρτησία)
- Αποδιοργάνωση της συμπεριφοράς και κατατονικά συμπτώματα
- Αρνητικά συμπτώματα (π.χ. συναισθηματική επιπέδωση, πτωχεία λόγου, ανηδονία, αβουλησία)
Θα πρέπει να σημειωθεί ότι εάν οι παραληρητικές ιδέες έχουν παράδοξο περιεχόμενο, ή οι ψευδαισθήσεις αναφέρονται στο σχολιασμό της συμπεριφοράς, ή των σκέψεων, ή εάν οι «φωνές» συνομιλούν μεταξύ τους, τότε αρκεί η παρουσία ενός και μόνο από τα παραπάνω συμπτώματα προκειμένου να ικανοποιηθεί το κριτήριο αυτό, για τη διάγνωση της σχιζοφρένειας.
- Δυσλειτουργία της κοινωνικής και επαγγελματικής ζωής. Η δυσλειτουργία θα πρέπει να αφορά μία ή περισσότερες λειτουργίες (εργασία, διαπροσωπικές σχέσεις, περιποίηση και φροντίδα εαυτού), θα πρέπει να υπάρχει για μεγάλο χρονικό διάστημα μετά την έναρξη της σχιζοφρένειας και σε μεγαλύτερο βαθμό συγκριτικά με την προνοσηρή λειτουργικότητα.
- Διάρκεια. Θα πρέπει να διαπιστώνεται η συνεχής παρουσία των συμπτωμάτων επί τουλάχιστον 6 μήνες. Μέσα σε αυτό το διάστημα και για ένα μήνα τουλάχιστον τα συμπτώματα της σχιζοφρένειας, θα πρέπει να είναι εν ενεργεία. Μπορεί όμως να περιλαμβάνονται και πρόδρομα ή υπολειμματικά συμπτώματα.
Κλινικές μορφές :
- Παρανοειδής σχιζοφρένεια. Είναι η πλέον τυπική, συχνή και γνήσια μορφή σχιζοφρένειας. Στην κλινική της εικόνα επικρατούν διαταραχές του περιεχομένου της σκέψης υπό τη μορφή παραληρητικών ιδεών, διαταραχές της κατοχής της σκέψης και διαταραχές της αντίληψης, με συνηθέστερες τις ακουστικές ψευδαισθήσεις.
- Αποδιοργανωτική σχιζοφρένεια ή ηβηφρένεια. Ο χαρακτηρισμός υποδηλώνει την πρώιμη έναρξή της στην εφηβεία και την αποδιοργάνωση της δομής της σκέψης. Έχει κακή πρόγνωση.
- Κατατονική μορφή σχιζοφρένειας. Χαρακτηρίζεται από διαταραχή της βούλησης και από εναλλασσόμενο επίπεδο ψυχοκινητικής δραστηριότητας. Το κύριο σημείο είναι η κατατονική εμβροντησία. Στον αντίθετο πόλο είναι η κατατονική διέγερση.
- Αδιαφοροποίητη σχιζοφρένεια. Χαρακτηρίζεται από την παρουσία οποιουδήποτε συνδυασμού συμπτωμάτων, χωρίς να πληρούνται τα κριτήρια των προαναφερθεισών μορφών.
- Υπολειμματική μορφή σχιζοφρένειας. Αναφέρεται σε περιπτώσεις όπου υπάρχει στο ιστορικό του ασθενούς τουλάχιστον ένα σχιζοφρενικό επεισόδιο, αλλά στην παρούσα φάση κυριαρχούν τα αρνητικά συμπτώματα και απουσιάζουν ή είναι εξαιρετικά μειωμένης έντασης τα θετικά (π.χ. παραληρητικές ιδέες, ψευδαισθήσεις, αποδιοργανωμένη ομιλία ή συμπεριφορά)
Συναφείς προς την σχιζοφρένεια διαταραχές-άλλες ψυχωτικές διαταραχές:
- Σχιζοφρενικόμορφη διαταραχή
- Βραχεία ψυχωσική διαταραχή
- Επακτή ψυχωσική διαταραχή
- Απλή επιδεινούμενη διαταραχή (απλή σχιζοφρένεια)
- Σχιζοσυναισθηματική διαταραχή
- Παραληρητική διαταραχή
- Επιλόχεια ψύχωση
Πρόγνωση:
Ισχύει ένας αδρός κανόνας των 3/3.
Το 1/3 των ασθενών με σχιζοφρένεια διατηρεί κάποια λειτουργικότητα και ζει μία σχετικά φυσιολογική ζωή.
Το άλλο 1/3 των ασθενών με σχιζοφρένεια, συνεχίζει να εμφανίζει συμπτώματα μέτριας βαρύτητας, αλλά μπορεί να λειτουργήσει στην κοινωνία, και,
–το υπόλοιπο 1/3 έχει σημαντική έκπτωση και συχνές νοσηλείες.
Θεραπεία: H σύγχρονη θεραπευτική αντιμετώπιση της σχιζοφρένειας, περιλαμβάνει δύο κυρίως προσεγγίσεις: τη βιολογική και την ψυχοκοινωνική που αλληλοδιαπλέκονται καθ όλη τη διάρκεια της θεραπείας.
Στις βασικές αρχές αντιμετώπισης της σχιζοφρένειας περιλαμβάνονται:
α) η από την πρώτη στιγμή προσπάθεια εγκατάστασης επαφής με τον ασθενή και καλή επικοινωνία με την οικογένειά του,
β) η λεπτομερής μελέτη της προσωπικότητας, του οικογενειακού, ατομικού και κοινωνικού ιστορικού
γ) η εξονυχιστική αναζήτηση των συμπτωμάτων, η χρονολογική τους οριοθέτηση και η ιεράρχηση ως προς την έντασή τους
δ) η αξιολόγηση της λειτουργικότητας στο σύνολό της
ε) η εξατομίκευση κάθε θεραπευτικής προσπάθειας
Στόχοι της θεραπείας της σχιζοφρένειας είναι:
-η μείωση, ή η αποδρομή των συμπτωμάτων,
–η ενίσχυση της προσαρμοστικής ικανότητας του ασθενούς στο περιβάλλον, και,
–η ψυχοκοινωνική του αποκατάσταση.
Η φαρμακοθεραπεία πρέπει να ξεκινάει όσο το δυνατό νωρίτερα και περιλαμβάνει:
α) τα αντιψυχωτικά φάρμακα που αποτελούν τον κεντρικό κορμό της θεραπείας και χωρίζονται σε κλασικά και άτυπα
β)τις βενζοδιαζεπίνες
γ) τα αντιχολινεργικά
γ) τα σταθεροποιητικά του συναισθήματος
δ) τα αντικαταθλιπτικά
Στις ψυχολογικές θεραπείες της σχιζοφρένειας περιλαμβάνονται :
-α) η γνωσιακή ψυχοθεραπεία
-β) η οικογενειακή ψυχοθεραπεία
-γ) η ομαδική ψυχοθεραπεία
δ) η ψυχαναλυτική ψυχοθεραπεία.