Ο ιός HPV (human papilloma virus), ο οποίος συνήθως εντοπίζεται σε ένα τεστ Παπ ρουτίνας και αυτό γιατί δεν έχει κλινικά συμπτώματα, είναι ένας σεξουαλικά μεταδιδόμενος ιός, ο οποίος μεταφέρεται από τον ερωτικό σύντροφο στη γυναίκα, δυστυχώς χωρίς ο άνδρας να έχει κλινικά συμπτώματα. Ο ιός αυτός, όπως και κάθε άλλος ιός στο σώμα της γυναίκας μένει πλέον μέσα στον οργανισμό της και αυτό που πρέπει να τονίσουμε είναι ότι δεν μπορεί να αφαιρεθεί.
Οι θεραπείες από εκεί και στο εξής -είτε αυτές είναι απλή παρακολούθηση, καυτηριασμός, loop διαθερμία ή το εμβόλιο που πιθανότατα θα βγει στην αγορά σε ένα με ενάμιση περίπου χρόνο- απλά καταστέλλουν τα συμπτώματά του, αλλά δεν τον αφαιρούν από τον οργανισμό.
O ιός παραμένει πλέον στον οργανισμό μας δια βίου, όπως για παράδειγμα παραμένει ένας ερπητοιός και απλά εμφανίζεται σε διαφορετικές φάσεις της ζωής μας σε συνδυασμό με άλλα γεγονότα όπως για παράδειγμα άγχος, κόπωση κτλ.
Μια ομάδα περίπου 30-40 μορφών του HPV μεταδίδονται μέσω σεξουαλικής επαφής και μολύνουν την περιοχή των γεννητικών οργάνων. Μερικές μορφές του HPV (οι τύποι 6 και 11) μπορούν να προκαλέσουν κονδυλώματα, που δεν είναι καρκινογόνα. Ωστόσο, άλλες μορφές του ιού που επίσης επηρεάζουν τα γεννητικά όργανα, δεν προκαλούν κανένα σύμπτωμα.
Συνεχής μόλυνση με τις επικίνδυνες μορφές του HPV (τύποι 16, 18, 31, 45, 33, 35, 39, 51, 52, 56, 58, 59, και 68) μπορεί να προκαλέσει ενδοεπιθηλιακή νεοπλασία τραχήλου, ενδοεπιθηλιακή νεοπλασία του αιδοίου, ενδοεπιθηλιακή νεοπλασία του πέους και ενδοεπιθηλιακή νεοπλασία του πρωκτού. Αυτές είναι προ-καρκινικές δυσπλασίες και ενδέχεται να εξελιχθούν σε καρκίνο. Σχεδόν σε όλες της περιπτώσεις ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας για να δημιουργηθεί πρέπει πρώτα να υπάρχει μόλυνση απο τον HPV.
Πρόσφατα εγκρίθηκε η χρήση δύο εμβολίων, τα οποία αποτρέπουν την μόλυνση από τους πιο επικίνδυνους καρκινογόνους τύπους του HPV. Ο εμβολιασμός με τη δημιουργία προστατευτικών αντισωμάτων προφυλάσσει από τους τύπους 16 και 18 κατά 100%, δηλαδή τους δυο πιο επικίνδυνους για πρόκληση καρκίνου τύπους HPV που ευθύνονται συνολικά για το 71% των περιπτώσεων καρκίνου.
Το Gardasil, ενώ περιλαμβάνει, εκτός από τους 16 και 18, και τους μη ογκογόνους τύπους 6 και 11 (αυτούς που προκαλούν κονδυλώματα) και φαίνεται πως προστατεύει ικανοποιητικά για χρονικό διάστημα μέχρι 3 χρόνια, ενώ το Cervarix, που περιλαμβάνει τους τύπους 16 και 18 φαίνεται πως προστατεύει ικανοποιητικά τουλάχιστον για 6,5 τουλάχιστον χρόνια. Το εμβόλιο δεν έχει παρενέργειες, εκτός από ελαφρύ τσούξιμο στην περιοχή που ένα άτομο εμβολιάστηκε. Προς το παρόν, το εμβόλιο χορηγείται μόνο σε γυναίκες, αλλά, επειδή και οι άνδρες είναι φορείς του HPV, κάποια στιγμή στο μέλλον θα χρειαστεί να εμβολιαστούν και αυτοί.
Μελέτες έχουν καταδείξει ότι ο συνδυασμός εμβολιασμού και τακτικού προληπτικού ελέγχου με το Τεστ Παπ μπορούν να μειώσουν την εμφάνιση καρκίνου στον τράχηλο της μήτρας κατά 94%. Στην Ελλάδα η εισαγωγή του εμβολίου στο εθνικό πρόγραμμα εμβολιασμών έγινε τον Ιανουάριο του 2008 και το ΙΚΑ, όπως τα περισσότερα ασφαλιστικά ταμεία, καλύπτουν από τον Σεπτέμβριο του 2008 τον δωρεάν εμβολιασμό για τα κορίτσια 12-15 ετών. Από τον Ιανουάριο του 2009 γίνεται δωρεάν κάλυψη και των νεαρών γυναικών ηλικίας 16-26 ετών.
Μερικοί τύποι του HPV που επηρεάζουν το δέρμα, όπως ο HPV-1 και ο HPV-2, προκαλούν απλά δερματικά κονδυλώματα. Αυτά τα κονδυλώματα συνήθως εντοπίζονται στα χέρια και τα πόδια αλλά μπορούν να εντοπιστούν στα γόνατα καθώς και στους αγκώνες. Οι δερματικοί τύποι του HPV συνήθως δεν προκαλούν κονδυλώματα στα γεννητικά όργανα και δεν σχετίζονται με τον καρκίνο. Τα πελματικά κονδυλώματα εντοπίζονται στο κάτω μέρος τον ποδιών και μεγαλώνουν προς τα μέσα, προκαλώντας πόνο στο περπάτημα.
Τα Γενετικά Κονδυλώματα (στα γεννητικά όργανα ή στον πρωκτό) είναι το πιο αναγνωριστικό σημείο του HPV. Παρόλο που αρκετές μορφές του HPV μπορούν να προκαλέσουν κονδυλώματα, οι τύποι 6 και 11 ευθύνονται για το 90% των περιπτώσεων. Οι περισσότεροι άνθρωποι που μολύνονται από κάποια μορφή HPV των γεννητικών οργάνων περνάνε την μόλυνση γρήγορα, χωρίς να εμφανίσουν ποτέ κονδυλώματα ή κάποιο άλλο σύμπτωμα. Ο ιός μπορεί να μεταδοθεί από το ένα άτομο στο άλλο, ακόμα και αν το μολυσμένο άτομο δεν έχει παρουσιάσει έντονα συμπτώματα. Οι μορφές του HPV που προκαλούν γενετικά κονδυλώματα δεν προκαλούν καρκίνο.
Αρκετές μορφές του HPV (συμπεριλαμβανομένων των τύπων 16, 18, 31 και 45) είναι μορφές υψηλού κινδύνου και μπορεί να προκαλέσουν καρκίνο του τραχήλου, καρκίνο του πρωκτού, καρκίνο του αιδοίου και καρκίνο του πέους. Μερικοί τύποι του HPV και ειδικά ο τύπος 16, έχει ανακαλυφθεί πως σχετίζεται με ορισμένου καρκίνους του λαιμού και του στόματος.
Ένα ιστορικό μόλυνσης από μία ή περισσότερες υψηλού κινδύνου μορφές του HPV θεωρείται πως είναι απαραίτητο για την ανάπτυξη καρκίνου (η περισσότερες μορφές του HPV δεν θεωρούνται υψηλού κινδύνου), γυναίκες χωρίς ιστορικό του ιού δεν αναπτύσσουν καρκίνο του τραχήλου. Ωστόσο, η μόλυνση συνήθως καθαρίζεται γρήγορα από το ανοσοποιητικό σύστημα και δεν προλαβαίνει να αναπτυχθεί σε καρκίνο. Επειδή η διαδικασία μετατροπής των κυττάρων του τραχήλου σε καρκινικά κύτταρα είναι εξαιρετικά αργή, ο καρκίνος εμφανίζεται σε άτομα που είναι μολυσμένα με τον ιό για πολλά χρόνια, συνήθως μια δεκαετία χωρίς αντιμετώπιση αυτού σε αυτό το διάστημα.
Διάγνωση του HPV γίνεται μέσω δειγμάτων βιοψίας από τις ύποπτες περιοχές, κολποσκόπηση και Τέστ Παπανικολάου. Το τεστ Παπ είναι μια καλή στρατηγική για την αποφυγή καρκίνου του τραχήλου. Έχει προταθεί να γίνεται τεστ Παπανικολάου για πρωκτικό καρκίνο σε μερικές υποκατηγορίες ομοφυλόφιλων ανδρών.
Στις θεραπευτικές μεθόδους περιλαμβάνονται: η τοπική επάλειψη με αντινεοπλασματικά φάρμακα, όπως η ποδοφυλλίνη ή η 5-φθοριουρακίλη, ο καυτηριασμός, η εξαίρεση των κονδυλωμάτων με λέιζερ ή η κρυοχειρουργική αφαίρεση τους.