Τα προκαταρτικά στοιχεία της μελέτης του νέου στελέχους στη Νότια Αγγλία υποδεικνύουν ότι η παραλλαγή είναι πιο μεταδοτική από υπάρχοντα στελέχη, εξαπλώνεται ταχύτερα από υπάρχουσες παραλλαγές, αλλά μάλλον δεν επηρεάζει την θνητότητα, αλλά ούτε την αποτελεσματικότητα των εμβολίων.
Περιπτώσεις της νέας παραλλαγής του κορωνοϊού SARS-CoV-2 (VOC 202012/01) έχουν εντοπιστεί τον Σεπτέμβριο του 2020 στη Νότια Αγγλία.
Έκτοτε το στέλεχος εντοπίστηκε σε πολλές περιοχές του Ηνωμένου Βασιλείου (πάνω από 40.000 περιπτώσεις), αλλά και σε άλλα ευρωπαϊκά κράτη, π.χ. Ολλανδία και Γαλλία και από 3/1/2021 και στη χώρα μας.
Οι ερευνητές ανακάλυψαν πως αυτή η παραλλαγή (ή το νέο στέλεχος) του ιού περιέχει 17 μεταλλάξεις οι οποίες τροποποιούν πρωτεΐνες του κορωνοϊού, 8 από τις οποίες αφορούν στο γονίδιο που καθορίζει την πρωτεΐνη της ακίδας του ιού.
Τρεις από αυτές τις μεταλλάξεις προκάλεσαν ανησυχία στους επιστήμονες, π.χ. η μετάλλαξη N501Y ήταν γνωστό ότι αυξάνει τη στενή δέσμευση της πρωτεΐνης της ακίδας του ιού στον υποδοχέα ACE2 των ανθρώπινων κυττάρων.
Η μετάλλαξη αυτή πιθανώς προσφέρει κάποιο ευεργετικό/εξελικτικό πλεονέκτημα στον ιό.
Σύντομα ανακοινώθηκε ο εντοπισμός μια νέας παρόμοιας (όχι ίδιας) παραλλαγής του ιού ( η 501Y.V2) στη Νότια Αφρική, η οποία μοιράζεται πολλές γενετικές ομοιότητες, π.χ. τη μετάλλαξη N501Y με αυτή του Ηνωμένου Βασιλείου.
Το στέλεχος αυτό έχει ως αποτέλεσμα την παραγωγή υψηλού ιικού φορτίου.
Μέχρι 30/12/2020 η μετάλλαξη VOC-202012/01 είχε εντοπιστεί πάνω από 30 χώρες (και στην Ελλάδα).
Οι ερευνητές ανακάλυψαν πως το στέλεχος αυτό περιέχει έλλειμμα δύο αμινοξέων στην πρωτεΐνη της ακίδας του ιού.
Ίσως λόγω του ελλείμματος, σύμφωνα με τα προκαταρκτικά αποτελέσματα της ανακοίνωσης, το νέο στέλεχος εξαπλώνεται ταχύτερα από τις υπάρχουσες παραλλαγές του ιού.
Μία τρίτη μετάλλαξη, η P681H, εξετάζεται προσεκτικά, διότι τροποποιεί τη θέση που η πρωτεΐνη της ακίδας του ιού κόβεται, προτού εισέλθει στα κύτταρά μας.
Βασικό, και ανησυχητικό, χαρακτηριστικό συνεπώς του νέου στελέχους είναι ότι είναι πιο μεταδοτικό (τουλάχιστον 56%) σε σχέση με όσα στελέχη του ιού κυκλοφορούν σήμερα.
Επιπρόσθετα, αυξάνει τον δείκτη R, τον αριθμό δηλαδή των ατόμων που μολύνει ένας θετικός στον κορωνοϊό ασθενής σε 0,7. Η αύξηση 0,7 είναι μεγαλύτερη απ’ ό,τι εκτιμούσαν αρχικά οι ειδικοί.
Τουλάχιστον 40 χώρες σφράγισαν τα σύνορά τους σε ταξιδιώτες από το Ηνωμένο Βασίλειο.
Ορισμένες από αυτές επιτρέπουν πάλι τα ταξίδια από και προς το Η.Β.
Δεν υπάρχει καμία απόδειξη ότι το στέλεχος αυτό του ιού είναι πιο επικίνδυνο/θανατηφόρο από άλλα στελέχη του ιού SARS-CoV-2 ή προκαλεί σοβαρότερα κλινικά συμπτώματα.
Ακόμα όμως και εάν έχει την ίδια θνησιμότητα με παλαιότερα στελέχη, θα προκαλεί περισσότερες νοσηλείες, οπότε σοβαρά περιστατικά και περισσότερους θανάτους.
Και αυτό διότι θα προσβάλλει περισσότερους ανθρώπους.
Επειδή όμως το μεταλλαγμένο στέλεχος επικυριάρχησε γρήγορα στη Νότια Αγγλία, αυξάνοντας τον ρυθμό μετάδοσης και νοσηλείας προκάλεσε εύλογη ανησυχία.
Μια πληρέστερη εικόνα του εάν συνδέεται με διαφορές στα συμπτώματα ή τη διάρκεια ή τη σοβαρότητα της νόσου θα παρουσιαστεί αργότερα καθώς οι επιστήμονες συλλέγουν πρόσθετα δεδομένα.
Απλώς γνωρίζουμε ότι η ίδια παραλλαγή μάλλον δημιουργήθηκε σε ασθενή με COVID-19 της περιοχής του Cambridge, που είχε όμως εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα.
Ο ασθενής, πάρα τη θεραπεία που έλαβε δεν καταπολέμησε τον κορωνοϊό και πέθανε τελικά από τη μόλυνση.
Το σώμα του δηλαδή λειτούργησε ως εργαστήριο εξέλιξης ενός νέου στελέχους κορωνοϊού.
Σημείωση. Μέχρι σήμερα για δύο μόνο στελέχη του ιού (D641G και EU1) υπάρχουν στοιχεία ότι είναι πιο μεταδοτικά.
Τι σημαίνει αυτό για τα εμβόλια;
Επειδή οι ιοί μεταλλάσσονται, υπάρχει πάντα η πιθανότητα να εμφανιστεί ένα νέο στέλεχος που θα είναι ανθεκτικό στα υπάρχοντα εμβόλια.
Τα περισσότερα εμβόλια Covid-2 παράγουν αντισώματα που απενεργοποιούν τον κορωνοϊό.
Εάν η πρωτεΐνη της ακίδας του ιού μεταλλαχθεί, όπως έχει συμβεί στη νέα παραλλαγή, θα μπορούσε δυνητικά να αποφύγει αντισώματα που δημιουργούνται από εμβόλια, που χρησιμοποιούν παλαιότερη έκδοση της πρωτεΐνης της ακίδας του ιού.
Λόγω του γεγονότος ότι ο κορωνοϊός έχει σύστημα επιδιόρθωσης των λαθών που συμβαίνουν κατά τον πολλαπλασιασμό του, είναι απίθανο αυτή η μετάλλαξη να μην ανταποκριθεί σε ένα εμβόλιο και, επίσης, ενδέχεται τα υπάρχοντα εμβόλια να είναι αποτελεσματικά και στη νέα παραλλαγή του κορωνοϊού.
Από τις επίσημες ανακοινώσεις προκύπτει ότι το εμβόλιο που εγκρίθηκε από την ΕΕ (Pfizer/BioNTech) μάλλον είναι αποτελεσματικά έναντι και του νέου στελέχους του κορωνοϊού μια και το νέο στέλεχος διαφέρει μόνο σε 9 από τα 1270 αμινοξέα του mRNA του αποτελεσματικού εμβολίου της εταιρείας.
Αλλά, ακόμη και εάν ο ιός μελλοντικά μεταλλαχθεί σε ανθεκτική μορφή, τα εμβόλια mRNA μπορούν να τροποποιηθούν μέσα σε 1-2 μήνες για να τα είναι πάλι αποτελεσματικά, όπως συμβαίνει με τα εμβόλια για τον ιό της γρίπης.
Αξιοπιστία των τεστ.
Επειδή μία από τις μεταλλάξεις του κορωνοϊού επηρεάζει έναν από τους γονιδιακούς στόχους του μοριακού τεστ ανίχνευσης, τα εργαστήρια οφείλουν να προσαρμόσουν τις τεχνικές ανίχνευσης του κορωνοϊού (δηλ. τους εκκινητές) για να υπερκεράσουν το πρόβλημα.
Οι εκτιμήσεις (σε προδημοσίευμα) υποδηλώνουν ότι μέτρα ελέγχου παρόμοιας αυστηρότητας με την εθνική καραντίνα που εφαρμόστηκε στην Αγγλία τον Νοέμβριο του 2020 είναι απίθανο να μειώσουν τον πραγματικό αριθμό αναπαραγωγής Rt σε λιγότερο από 1, εκτός εάν τα δημοτικά σχολεία, τα γυμνάσια και τα πανεπιστήμια παραμείνουν, επίσης, κλειστά.
Ο ΠΟΥ συμβουλεύει περαιτέρω τις χώρες, όπου είναι εφικτό, να αυξήσουν τη συστηματική αλληλούχιση όλου του RNA των ιών SARS-CoV-2 για να κατανοήσουν καλύτερα τη μετάδοσή του και να παρακολουθήσουν την εμφάνιση παραλλαγών.
Τα δεδομένα των αλληλουχιών RNA πρέπει να κοινοποιούνται διεθνώς μέσω βάσεων δεδομένων, που θα είναι όμως προσβάσιμες και από το κοινό.
*του Κωνσταντίνου Τριανταφυλλίδη, Ομότιμου Καθηγητή Γενετικής Α. Π.Θ.