Η αύξηση του ειδικού προστατικού αντιγόνου (PSA) στο αίμα των ανδρών μπορεί να αποτελεί την πρώτη ένδειξη καρκίνου στον προστάτη.
Ωστόσο υπάρχουν και πολλές άλλες καταστάσεις ή διαταραχές που αυξάνουν τα επίπεδά του.
«Το ειδικό προστατικό αντιγόνο είναι μία πρωτεΐνη, που παράγεται από ορισμένα κύτταρα του προστάτη και εκκρίνεται στο σπέρμα, για να το υγροποιήσει μετά την εκσπερμάτιση», εξηγεί ο Xειρουργός-Oυρολόγος δρ Ηρακλής Πούλιας, τ. πρόεδρος της Ελληνικής Ουρολογικής Εταιρείας.
«Παρότι όμως η μεγαλύτερη ποσότητα αυτής της πρωτεΐνης αποβάλλεται με το σπέρμα, μικρή ποσότητά της διαφεύγει στο αίμα.
Αυτή την ποσότητα ανιχνεύει η εξέταση PSA, η οποία χρησιμοποιείται για τη διάγνωση του καρκίνου του προστάτη».
Ωστόσο τα αυξημένα επίπεδα του PSA δεν σημαίνουν πάντοτε ότι ένας άνδρας έχει καρκίνο στον προστάτη.
«Το PSA θεωρείται ένας καρκινικός δείκτης, αλλά η αλήθεια είναι ότι ένας από τους μεγάλους περιορισμούς του, είναι η έλλειψη ειδικότητας (specificity)», εξηγεί ο κ. Πούλιας.
«Αυτό σημαίνει πως δεν αυξάνεται ειδικά στον καρκίνο του προστάτη, αλλά και σε πολλές άλλες καταστάσεις που διεγείρουν τον προστάτη.
Είναι όμως γνωστό ότι στον καρκίνο του προστάτη εκκρίνεται δεκαπλάσια ποσότητα PSA στο αίμα, σε σχέση με αυτήν της καλοήθους υπερπλασίας του προστάτη».
Παράγοντες
Ένας από τους παράγοντες που το αυξάνουν είναι η ηλικία.
Ακόμα κι αν ένας άνδρας δεν αντιμετωπίζει κανένα απολύτως πρόβλημα με τον προστάτη του, το PSA του μπορεί να αυξάνεται με το πέρασμα του χρόνου.
Αιτία γι’ αυτό είναι το γεγονός ότι προοδευτικά αυξάνεται ο όγκος του προστάτη και έτσι παράγει περισσότερο PSA.
Σε γενικές γραμμές, παρατηρούνται χαμηλότερα επίπεδα του προστατικού αντιγόνου στους νεότερους άνδρες και υψηλότερα στους πιο ηλικιωμένους.
Η ηλικιακή αύξηση του προστατικού αντιγόνου είναι ο λόγος για τον οποίο έχει προταθεί να προσαρμόζονται οι φυσιολογικές τιμές του PSA ανάλογα με αυτήν, ως εξής:
-40-49 ετών = 0 έως 2,5 ng/ml
-50-59 ετών = 0 έως 4 ng/ml
-60-69 ετών = 0 έως 4,5 ng/ml
-Άνω των 70 ετών = 0 έως 6,5 ng/ml
“Ωστόσο η χρησιμότητα των τιμών αυτών δεν είναι καλά τεκμηριωμένη», διευκρινίζει ο κ. Πούλιας.
«Γι’ αυτό τον λόγο οι περισσότεροι γιατροί και επιστημονικοί οργανισμοί, όπως η Αμερικανική Εταιρεία Καρκίνου (ACS), δεν συνιστούν τη χρήση τους αυτή τη στιγμή.
Αυτό στο οποίο υπάρχει συμφωνία είναι ότι σπάνια υπάρχει καρκίνος του προστάτη όταν ο άνδρας έχει PSA κάτω από 4 ng/ml.
Αν το PSA είναι υψηλότερο από 4 και μέχρι 10 ng/ml, υπάρχουν μία στις τέσσερις πιθανότητες για καρκίνο του προστάτη.
Πάνω από 10 ng/ml, οι πιθανότητες για καρκίνο είναι περίπου μία στις δύο.
Επομένως, υπάρχουν τρεις στις τέσσερις πιθανότητες όταν το PSA είναι 4-10 ng/ml και μία στις δύο όταν είναι πάνω από 10 ng/ml, οι τιμές αυτές να οφείλονται σε κάτι άλλο και όχι στον καρκίνο».
Άλλοι λόγοι που αυξάνεται το PSA
Τα επίπεδα του PSA μπορεί να αυξήσουν και:
-οι καλοήθεις παθήσεις του προστάτη, δηλαδή η καλοήθης υπερπλασία και η προστατίτιδα.
“Η προστατίτιδα είναι το πιο συχνό προστατικό πρόβλημα στους άνδρες ηλικίας κάτω των 50 ετών.
Είναι η φλεγμονή στον προστάτη αδένα, που προκαλείται από βακτήρια (σε τέτοια περίπτωση αντιμετωπίζεται με αντιβιοτική αγωγή) ή άλλα παθογόνα (η αντιμετώπιση της μη-βακτηριακής προστατίτιδας είναι πιο πολύπλοκη)”, εξηγεί ο κ. Πούλιας.
–Στους άνδρες ηλικίας άνω των 50 ετών, το PSA συχνά αυξάνεται λόγω καλοήθους υπερπλασίας του προστάτη.
Αυτή είναι η μη-καρκινική διόγκωση του αδένα που οι άνδρες συνήθως αποκαλούν ως «έχω προστάτη».
Η υπερπλασία αυτή είναι η συχνότερη αιτία διαταραχών της ούρησης στην μέση και ιδίως στην τρίτη ηλικία.
-Το PSA μπορεί επίσης να αυξηθεί και έπειτα από διέγερση του προστάτη λόγω, π.χ., κάποιας ιατρικής πράξης.
«Οτιδήποτε επηρεάσει τραυματικά τις δομές γύρω από τον προστάτη αδένα, μπορεί να προκαλέσει αύξηση του PSA», εξηγεί ο κ. Πούλιας.
«Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η τοποθέτηση καθετήρα στην ουροδόχο κύστη. Επειδή η κύστη βρίσκεται γύρω από τον προστάτη, μπορεί να προκαλέσει σημαντική αύξηση του PSA».
-Άλλες ιατρικές πράξεις που μπορεί να αυξήσουν το PSA είναι:
-η κυστεοσκόπηση,
-η βιοψία προστάτου,
-η δακτυλική εξέταση του προστάτη κ.λπ.
Η αύξηση του ειδικού προστατικού αντιγόνου είναι ο λόγος για τον οποίο συνιστάται στους άνδρες που υποβάλλονται σε τέτοιες εξετάσεις να περιμένουν τουλάχιστον 2-3 εβδομάδες πριν κάνουν μέτρηση του PSA.
Στο μεσοδιάστημα, το τραύμα λογικά θα επουλωθεί και το αντιγόνο θα έχει επιστρέψει στα μη-τραυματικά επίπεδα.
-Υπάρχουν όμως και άλλοι παράγοντες που μπορεί να αυξήσουν το PSA.
-Ανάμεσά τους συμπεριλαμβάνονται:
-οι ουρολοιμώξεις (μπορεί να προκαλέσουν ερεθισμό και φλεγμονή στα κύτταρα του προστάτη),
-ακόμα και η εκσπερμάτιση (συνήθως προκαλεί ήπια αύξηση του PSA που υποχωρεί σε λίγες μέρες).
Οι επιπτώσεις της εκσπερμάτισης στο PSA είναι ο λόγος για τον οποίο συνιστάται στους άνδρες να αποφεύγουν το σεξ επί τουλάχιστον 1-2 ημέρες πριν κάνουν την εξέτασή του.
–Πρόβλημα μπορεί να αποτελέσει και η έντονη γυμναστική (όπως το τρέξιμο) 1-2 ημέρες πριν από την εξέταση.
–Ακόμα και η ποδηλασία μπορεί να διεγείρει τον προστάτη, οδηγώντας σε ένα ψευδώς θετικό αποτέλεσμα του PSA.
Ωστόσο η άσκηση πρέπει να είναι παρατεταμένη και πολύ έντονη για να έχει αυτή την επίπτωση.
Για καλό και για κακό, όμως, συνιστάται στους άνδρες να αποφεύγουν και την σκληρή προπόνηση 1-2 ημέρες πριν υποβληθούν σε εξέταση PSA.
-Ακόμα και η κατακράτηση ούρων,
-τα υψηλά επίπεδα παραθυρεοειδικής ορμόνης (PTH), ή,
-ένα κτύπημα στη βουβωνική χώρα λόγω π.χ. πτώσης ή ατυχήματος μπορεί να οδηγήσουν σε αύξηση του PSA.
Για όλους αυτούς τους λόγους «κάθε άνδρας που έχει αυξημένο PSA δεν πρέπει αυτομάτως να πιστεύει ότι έχει καρκίνο», τονίζει ο κ. Πούλιας.
«Οι πιθανές αιτίες είναι πολλές και ο καρκίνος είναι μία από αυτές.
Ο γιατρός θα αξιολογήσει το αποτέλεσμα της εξέτασης σε συνδυασμό με άλλες παραμέτρους και θα αποφασίσει αν απαιτείται θεραπεία ή περαιτέρω έλεγχος.
Όποια κι αν είναι η αιτία, στις περισσότερες περιπτώσεις μπορεί να αντιμετωπιστεί επιτυχώς».