Σπυράκια, φαγούρα, κοκκίνισμα… Η έκθεση στον ήλιο είναι μαρτύριο για πολλούς ανθρώπους, οι οποίοι βλέπουν το δέρμα τους να αντιδρά βίαια σε αυτήν σαν να είναι αλλεργικοί στον ήλιο.
Ο καθηγητής Δερματολογίας Δημήτρης Ρηγόπουλος, πρόεδρος της Ελληνικής Δερματολογικής και Αφροδισιολογικής Εταιρείας, διευθυντής στο Αττικόν Νοσοκομείο, εξηγεί πού μπορεί να οφείλονται αυτές οι αντιδράσεις και τι μπορούν να κάνουν οι ασθενείς.
Τι είναι οι αλλεργίες στον ήλιο;
Με τον όρο «αλλεργία στον ήλιο» ο κόσμος περιγράφει κάθε αντίδραση του δέρματος όταν εκτεθεί στον ήλιο. Για την επιστήμη, όμως, οι πραγματικές αλλεργικές αντιδράσεις στον ήλιο είναι συγκεκριμένες: η ηλιακή κνίδωση, η φωτοαλλεργική δερματίτιδα και η φωτοτοξική δερματίτιδα.
Ολες οφείλονται σε υπερευαισθησία του οργανισμού, η οποία συνήθως εκδηλώνεται όταν ο ήλιος συνδυάζεται με ορισμένους τοπικούς ή συστηματικούς παράγοντες. Τοπικοί αποκαλούνται όσοι εφαρμόζονται (αλείφονται) στο δέρμα και συστηματικοί όσοι λαμβάνονται από το στόμα.
Πώς εκδηλώνονται;
Η κλινική εικόνα, δηλαδή τα συμπτώματά τους, παρουσιάζουν διαφοροποιήσεις από άτομο σε άτομο. Μπορεί να εμφανιστεί ερύθημα (κοκκίνισμα) με ή χωρίς οίδημα ή εξάνθημα, κνησμός, μελάγχρωση του δέρματος (σκουραίνει), φυσαλίδες διαφόρων μεγεθών, ορορροή (ροή υγρού) ή «σκάσιμο» του δέρματος.
Τα καλά νέα είναι πως αν διακοπεί η έκθεση στον ήλιο, όλες αυτές οι αντιδράσεις συνήθως υποχωρούν – το ίδιο κι αν διακοπεί η χρήση του υπαίτιου παράγοντα, εφόσον βεβαίως κάτι τέτοιο είναι εφικτό (είναι πιο δύσκολο όταν πρόκειται για φάρμακο).
Σε τι διαφέρουν μεταξύ τους;
Φωτοτοξική δερματίτιδα είναι η αντίδραση που δημιουργείται από την επαφή μιας ουσίας είτε τοπικής είτε συστηματικής (λ.χ. φάρμακα, χρωστικές, αιθέρια έλαια) με το ηλιακό φως. Δημιουργείται άμεσα, δηλαδή με την πρώτη έκθεση του ασθενούς στον ήλιο.
Αντίθετα, η φωτοαλλεργική δερματίτιδα προϋποθέτει παλαιότερη έκθεση η οποία προκάλεσε την ευαισθητοποίηση του ατόμου, με συνέπεια την πολλοστή φορά που θα εκτεθεί στον ήλιο να αναπτυχθεί η αντίδραση.
Η ηλιακή κνίδωση είναι μια σπάνια αλλεργική αντίδραση αμιγώς στον ήλιο (δίχως φωτοευαισθητοποιούς παράγοντες) που εκδηλώνεται με πομφούς (βλάβες σαν μικρά πρηξίματα) στα τμήματα του σώματος που βλέπει ο ήλιος (συνήθως στα χέρια, αλλά μπορεί να εμφανιστούν και αλλού).
Ποια φάρμακα μπορεί να προκαλέσουν δερματικές αντιδράσεις με τον ήλιο;
Θεωρητικά κάθε φάρμακο μπορεί να προκαλέσει μια φωτοαλλεργική ή φωτοτοξική αντίδραση. Εχουν αναφερθεί λ.χ. περιστατικά φωτοτοξικής ή φωτοαλλεργικής δερματίτιδας σε ανθρώπους που παίρνουν μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη (λ.χ. για αρθρίτιδα ή μυοσκελετικά προβλήματα).
Φωτοαλλεργικές δερματίτιδες έχουν αναφερθεί σε άτομα που έπαιρναν αντιβιοτικά όπως οι σουλφοναμίδες, διουρητικά, ορισμένα καθαρκτικά, ηρεμιστικά – αγχολυτικά όπως οι βενζοδιαζεπίνες και αντιψυχωσικά.
Φωτοτοξικές αντιδράσεις έχουν αναφερθεί σε άτομα που έπαιρναν αντιβιοτικά για την ακμή, όπως οι τετρακυκλίνες. Να επισημανθεί, ωστόσο, ότι αυτό δεν σημαίνει πως όσοι παίρνουν αυτά τα φάρμακα θα εκδηλώσουν τέτοιες δερματικές αντιδράσεις μόλις εκτεθούν στον ήλιο.
Ποιες άλλες ουσίες μπορεί να τις προκαλέσουν;
Δυνητικά είναι πάρα πολλές. Ακόμα και με αντηλιακά ή με αποσμητικά που περιείχαν αντιμικροβιακούς παράγοντες έχουν αναφερθεί φωτοαλλεργικές αντιδράσεις.
Φωτοτοξικές δερματίτιδες έχουν αναφερθεί και με τοπική επάλειψη με χρωστικές που έχουν αντισηπτικές ιδιότητες (όπως η εωσίνη που υπάρχει σε ορισμένα ρουζ), με κολόνιες ή άλλα προϊόντα που περιέχουν αρώματα, καθώς και με τα έλαια ορισμένων φυτών που περιέχουν φουροκουμαρίνες (γρασίδι, εσπεριδοειδή κ.ά).
Πώς μπορεί να καταλάβει κάποιος αν έχει αλλεργία στον ήλιο;
Δεν μπορεί να το καταλάβει μόνος του ο ασθενής. Αν παρουσιάσει κάποιο από τα προαναφερθέντα συμπτώματα, πρέπει να πάει αμέσως στον δερματολόγο για αξιολόγηση.
Αναλόγως με το ιατρικό ιστορικό του και ειδικές εξετάσεις (λ.χ. ένα δερματικό τεστ που λέγεται photo patch test), εάν είναι αναγκαίες, θα γίνει και η διάγνωση.
Είδη αλλεργιών στον ήλιο
Φωτοαλλεργική δερματίτιδα – συνήθως εμφανίζεται μετά από πολλές εκθέσεις στον ήλιο
Φωτοτοξική δερματίτιδα – συνήθως εμφανίζεται με την πρώτη έκθεση στον ήλιο
Ηλιακή κνίδωση – σπάνια αντίδραση (η μόνη που δεν προϋποθέτει λήψη ή επάλειψη ουσιών, αλλά οφείλεται αμιγώς σε αντίδραση στον ήλιο)
Συμπτώματα
Διαφέρουν από άτομο σε άτομο. Οι πάσχοντες συνήθως εκδηλώνουν δύο ή περισσότερα. Τα συνηθέστερα είναι:
Ερύθημα (κοκκίνισμα)
Οίδημα
Εξάνθημα
Κνησμός
Μελάγχρωση του δέρματος (αργότερα στην πορεία της δερματίτιδας)
Φυσαλίδες διαφόρων μεγεθών
Ορορροή (ροή υγρού)
«Σκάσιμο» του δέρματος
Πομφοί (βλάβες σαν μικρά πρηξίματα). Συνήθως εμφανίζονται στην ηλιακή κνίδωση
Φωτοτοξική δερματίτιδα μπορεί να προκαλέσουν
Φάρμακα (λ.χ. αντιβιοτικά για την ακμή, μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη)
Χρωστικές (βαφές) με αντισηπτικές ιδιότητες (λ.χ. εωσίνη που υπάρχει σε ρουζ)
Κολόνιες και άλλα προϊόντα με αρώματα
Φυτά και αρωματικά έλαια που περιέχουν φουροκουμαρίνες (λ.χ. γρασίδι, εσπεριδοειδή, μάραθος, γλυκάνισο, καρότο, σέλινο, περγαμόντο). Αυτές οι αντιδράσεις αποκαλούνται φυτοφωτοτοξικές και είναι πιο συχνές στους αγρότες
Πίσσες
Φωτοαλλεργική δερματίτιδα μπορεί να προκαλέσουν
Φάρμακα (λ.χ. μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη, αντιβιοτικά όπως οι σουλφοναμίδες, διουρητικά, ορισμένα καθαρκτικά, ηρεμιστικά-αγχολυτικά όπως οι βενζοδιαζεπίνες, αντιψυχωσικά).
Λευκαντικά (σαπούνια, αποσμητικά)
Αντηλιακά
Αποσμητικά με αντιμικροβιακούς παράγοντες
Χρόνος εμφάνισης
Οι φωτοτοξικές και οι φυτοφωτοτοξικές δερματίτιδες εμφανίζονται συνήθως μετά από 24 ώρες από την έκθεση στον ήλιο. Η αντίδραση συνήθως κορυφώνεται 48 και 72 ώρες μετά.
Οι φωτοαλλεργικές εκδηλώνονται αφού προηγηθεί ευαισθητοποίηση του ατόμου, δηλαδή λήψη της φωτοευαισθητοποιού ουσίας και έκθεση αρκετές φορές στον ήλιο.
Αντιμετώπιση
Απομάκρυνση του υπεύθυνου παράγοντα (εάν είναι εφικτό και, σε περίπτωση που πρόκειται για φάρμακο, έπειτα από συνεννόηση με τον θεράποντα γιατρό)
Φαρμακευτική αγωγή (λ.χ. κορτιζόνη, αντισταμινικά).
Αποφυγή του ήλιου
Συμβουλές πρόληψης
Αποφυγή αλόγιστης έκθεσης στον ήλιο (ιδίως 11 π.μ.- 5 μ.μ.)
Συχνή επάλειψη παχιάς στρώσης αντηλιακού
Προστατευτικά ρούχα (παντελόνι, μακρυμάνικη μπλούζα), ιδίως όταν βρίσκεστε στην εξοχή ή θέλετε να ξαπλώσετε ή να περάσετε μέσα από χορτάρια
Καπέλο με φαρδύ γείσο και γυαλιά ηλίου σε κάθε έκθεση στον ήλιο (ακόμα κι αν έχει συννεφιά)
Παραμονή στη σκιά το δυνατόν περισσότερο όλες τις ώρες της ηλιοφάνειας
Προσοχή στα τζάμια του αυτοκινήτου (δεν παρέχουν επαρκή προστασία)
Συμβουλή
Αν υποβάλλεστε σε φαρμακευτική αγωγή, συμβουλευθείτε τον γιατρό σας μη τυχόν και είναι γνωστό ότι μπορεί να προκαλέσει δερματική αντίδραση στον ήλιο. Επειδή θεωρητικώς κάθε φάρμακο μπορεί να το κάνει αυτό, να ακολουθείτε πιστά όλα τα μέτρα ηλιοπροστασίας.
[Πηγή Τα Νέα]