Κατά τη σχολική ηλικία τα παιδιά παρουσιάζουν διαφορές ως προς τη δημοτικότητα και την αποδοχή τους από τους άλλους. Κάποια παιδιά είναι δημοφιλή και ιδιαίτερα αποδεκτά και αγαπητά από τους συνομηλίκους τους και κάποια άλλα υφίστανται την κοινωνική απομόνωση και των αποκλεισμό από τις σχολικές δραστηριότητες.
Κύρια γνωρίσματα των δημοφιλών παιδιών είναι η έντονη ενεργητικότητά τους που εκφράζεται με την αρχηγική τους τάση, τον ενθουσιασμό τους και την ενεργή τους συμμετοχή στην τάξη. Επιπλέον, παρουσιάζουν ευχάριστη και φιλική διάθεση προς τους συμμαθητές τους και αντιμετωπίζουν αισιόδοξα τη ζωή.
Συγκεκριμένα τα δημοφιλή παιδιά απολαμβάνουν την κοινωνική αποδοχή για τους εξής λόγους:
• είναι κοινωνικά και συνεργάσιμα
• δείχνουν καλοσύνη και αισθήματα φιλίας προς τους συμμαθητές τους
• είναι ευαίσθητα απέναντι στις δυσκολίες των άλλων παιδιών και τα βοηθούν να ικανοποιήσουν τις ανάγκες τους
• έχουν συναισθηματική σταθερότητα και η συμπεριφορά τους δεν παρουσιάζει συναισθηματικές διακυμάνσεις
• έχουν πίστη στον εαυτό τους και εμπιστεύονται τους άλλους ανθρώπους
• ζουν σε ένα ήρεμο οικογενειακό περιβάλλον και είναι ευχαριστημένα από τους γονείς τους
Αντίθετα τα παιδιά που βιώνουν την κοινωνική απόρριψη στο σχολικό περιβάλλον είναι απομονωμένα για τους εξής λόγους:
• αποφεύγουν τις ομαδικές δραστηριότητες
• έχουν μεγάλη συναισθηματική κυρίως εξάρτηση από τον δάσκαλο
• φέρονται στα άλλα παιδιά με αδιαφορία και απορριπτική διάθεση
• έχουν συμπτώματα προβληματικής συμπεριφοράς όπως έντονο άγχος, αρνητισμό, τάση να ενοχλούν τους άλλους και να καταστρέφουν τα αντικείμενα των συμμαθητών τους
• δεν συμμορφώνονται με τις ανάγκες και τα ενδιαφέροντα της τάξης
• δεν είναι ευχαριστημένα ούτε στο σπίτι τους αλλά ούτε και στο σχολείο
Στον τομέα των ικανοτήτων και των δεξιοτήτων, έχει διαπιστωθεί ότι τα δημοφιλή παιδιά παρουσιάζουν υψηλή επίδοση στα σχολικά μαθήματα, είναι δημιουργικά και συνήθως είναι ταλαντούχα σε διάφορους τομείς, (γνωρίζουν κάποιο μουσικό όργανο, διακρίνονται σε κάποιο άθλημα, ζωγραφίζουν κ.λ.π. ). Παράλληλα η εξωτερική εμφάνιση των παιδιών όπως ο σωματότυπος (σωματική κατασκευή) φαίνεται να σχετίζεται με τη δημοτικότητα τους.
Από την αρχή της σχολικής ζωής τα παιδιά δείχνουν προτίμηση στους συμμαθητές τους που είναι αθλητικοί τύποι. Αργότερα στις επόμενες ηλικίες μεγαλύτερη σημασία δίνουν τα παιδιά στην διαπροσωπική αλληλεπίδραση και στις επικοινωνιακές ικανότητες των συνομηλίκων τους.
Τέλος, τα δημοφιλή παιδιά διατηρούν κατά κανόνα την κοινωνική αποδοχή σε όλη τη σχολική τους πορεία αλλά και αργότερα στην ενήλικη ζωή τους. Αυτό συμβαίνει γιατί τα παιδιά αυτά μπορούν να προσαρμόζονται πιο εύκολα στα νέα δεδομένα και να αντιμετωπίζουν με κοινωνική ευελιξία τις μεταβολές που συντελούνται στο περιβάλλον τους, γεγονός που που τα βοηθά να διατηρούν την αποδοχή, την αγάπη και τη εκτίμηση των άλλων ανθρώπων.
Η συμβολή των εκπαιδευτικών
Η κοινωνική αποδοχή ενός παιδιού εκ μέρους των συνομηλίκων του κερδίζεται με προσωπική προσπάθεια και οι παρεμβάσεις τρίτων ώστε να πεισθούν τα παιδιά να αποδεχτούν έναν ανεπιθύμητο συμμαθητή τους συνήθως αποτυγχάνουν. Οι εκπαιδευτικοί, όμως, με το κύρος και την αμεσότητα τους μπορούν να βοηθήσουν ένα παιδί που έχει δεχτεί την κοινωνική απόρριψη να βελτιώσει τη θέση του μεταξύ των συμμαθητών του και να εξασφαλίσει την αποδοχή με πολλούς τρόπους. Οι δάσκαλοι μπορούν να δώσουν ευκαιρίες στο παιδί να γνωριστεί καλύτερα με τα άλλα παιδιά και να έχει μαζί τους φιλικές σχέσεις. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με την αλλαγή της διαρρύθμισης των καθισμάτων και της θέσης των παιδιών στην αίθουσα διδασκαλίας, με τη συγκρότηση ομάδων εργασίας και με την ανάθεση στο απομονωμένο παιδί κάποιων καθηκόντων στην τάξη.
Επίσης, οι δάσκαλοι, μπορούν να συμβάλλουν σημαντικά στη βελτίωση των διαπροσωπικών και κοινωνικών δεξιοτήτων του κοινωνικά αποκλεισμένου παιδιού ενισχύοντας κάθε μορφή θετικής αλληλεπίδρασης του με τους συμμαθητές του τόσο στην τάξη όσο και σε άλλες σχολικές δραστηριότητες και βοηθώντας το παιδί να αποκτήσει συναισθήματα αυτάρκειας, παραγωγικότητας και προσωπικής ικανοποίησης.
Εύα Ν. Τσώλη, Ψυχολόγος, εξειδίκευση στην αξιολόγηση και αποκατάσταση μαθησιακών δυσκολιών
evatsoli2@gmail.com