Η εγκαυματική νόσος, μία από τις βαρύτερες μορφές τραυματισμού του ανθρώπινου σώματος αναφέρεται ως νόσος (burn injury) στην επιστημονική ορολογία διότι αφορά στο δέρμα και στους βλεννογόνους και έχει σοβαρές επιπτώσεις σε όλα τα συστήματα του οργανισμού προκαλώντας μία έντονη μεταβολική, ορμονολογική και ανοσοποιητική αντίδραση.
Τα στοιχεία βαρύτητας της νόσου σχετίζονται με τα ακόλουθα:• Έκταση υπολογίζεται σε ποσοστιαία αναλογία της ολικής επιφάνειας του σώματος σύμφωνα με το κανόνα των 9 (με μικρές τροποποιήσεις ανάλογα την ηλικία).
• Βάθος (της ιστικής βλάβης) διαχωρίζεται σε 4 κατηγορίες (επιπολής, επιπολής μερικού πάχους, εν τω βάθει μερικού πάχους και ολικού πάχους έγκαυμα) αυτό συνεπάγεται διαφορετικό χρόνο επούλωσης, διαφορετική ανάπτυξη ή μη του ουλώδους ιστού και διαφορετική εμφάνιση των παραμορφωτικών και ρικνωτικών μετεγκαυματικών ουλών.
• Ηλικία του ασθενούς (τα παιδιά ανήκουν στην ομάδα υψηλού κινδύνου). Υπάρχει μία συσχέτιση ανάμεσα στην ηλικία και στο τρόπο που προκαλείται το ατύχημα. Στα παιδιά (δεν έχουν την αίσθηση του κινδύνου και υπάρχουν μειωμένα αντανακλαστικά). Οφείλεται στα οικιακά κυρίως ατυχήματα στη κουζίνα ή στο μπάνιο (βραστό νερό, λάδι)
• Τύπος του εγκαύματος (θερμικό, ηλεκτρικό, χημικό, ακτινικό) Ανάλογα με το αίτιο του ατυχήματος διαχωρίζονται σε θερμικά (προκαλούνται από την ηλιακή ακτινοβολία, την επαφή με θερμό υγρό, με ατμό, εκ τριβής) που αποτελούν τη πλειοψηφία 80-90%, τα ηλεκτρικά 5-7 % και τα χημικά σε πολύ μικρότερο ποσοστό (πυκνά διαλύματα οξέων και αλκάλεων τα οποία προκαλούν εγκαύματα ολικού πάχους). Τα ακτινικά είναι ιατρογενούς αιτιολογίας (ογκολογία).
Από τι εξαρτάται η βαρύτητα του εγκαύματος;
Η βαρύτητα του εγκαύματος εξαρτάται από :
• Εντόπιση
• Γενική κατάσταση του ασθενούς
• Προϋπάρχουσες ασθένειες (καρδιοπάθεια, σακχαρώδης διαβήτης)
• Συνυπάρχουσες κακώσεις
• Συνθήκες πρόκλησης του ατυχήματος (κλειστός ή ανοικτός χώρος)
• Η νοσηλεία της εγκαυματικής νόσου απαιτεί :
• την ύπαρξη συγκεκριμένων χώρων για την απομόνωση των περιστατικών
• τον περιορισμό των ατόμων που έρχονται σε επαφή με τους ασθενείς
• σύγχρονο εξειδικευμένο εξοπλισμό
• εξειδικευμένο και αριθμητικά επαρκές ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό.
• επάρκεια ιατρικό-φαρμακευτικού και αναλώσιμου υλικού
• συντονισμός δράσης των επαρχιακών κέντρων με το κέντρο εγκαυμάτων
Συχνά τα εγκαύματα είναι αποτέλεσμα απροσεξίας και θα μπορούσε να αποφευχθεί (με εξαίρεση την εγκληματική ενέργεια).
Υποτιμάται σαν σημασία και σαν επιπλοκές ενώ συνεπάγεται ένα ιδιαίτερα βαρύ κοινωνικό και συναισθηματικό κόστος (μόνιμη η προσωρινή αναπηρία, θάνατος).
Εγκαύματα στα παιδιά & Θεραπεία
Οι πρώτες βοήθειες συνήθως δίνονται στο τόπο του ατυχήματος και συνίστανται στην άμεση χορήγηση οξυγόνου και παυσίπονης αγωγής.
Παράλληλα πραγματοποιείται ο ήπιος καθαρισμός της επιφάνειας με χλιαρό νερό ή και φυσιολογικό ορό.
Η χρήση αντισηπτικού ή υλικών που χρωματίζουν την εγκαυματική επιφάνεια δεν προτείνονται γιατί δυσχεραίνουν την αναγνώριση του βάθους.
Ανάλογα με το βάθος και τις πιθανές επιπλοκές εφαρμόζεται η ανοικτή ή κλειστή μέθοδος.
Η θεραπεία για τα εγκαύματα στα παιδιά διαχωρίζεται σε:
– συντηρητική: γενική (αντι-shock αγωγή, αντιτετανικός ορός, κορτιζόνη, αντιβιοτικά)
τοπική (χρήση αντισηπτικών, βακτηριοστατικών, χημιοστατικών)
– πρώιμη χειρουργική: εσχαροτομή (σχάσεις)
κατ΄ εφαπτομένη εσχαρεκτομή (με ή χωρίς κάλυψη των επιφανειών με Ε.Δ.Μ (Ελεύθερα Δερματικά Μοσχεύματα)
– όψιμη χειρουργική: Ε.Δ.Μ., «Ζ» πλαστική, διατατήρες δέρματος (tissue expander), απόξεση (dermabrasion) για την λειτουργική και αισθητική αποκατάσταση (μετά 10 ημέρες, μήνες, χρόνια).
Η αρχική αντιμετώπιση σχετίζεται άμεσα με:
-την εκτίμηση της βαρύτητας,
-τον έλεγχο των αναπνευστικών οδών και των ζωτικών λειτουργιών,
-την αντιμετώπιση της καταπληξίας, όταν υφίσταται, και,
-την εισαγωγή στο νοσοκομείο.
-Ανάλογα με τις προϋπάρχουσες ασθένειες και τις συνυπάρχουσες κακώσεις χορηγούνται οι κατάλληλες φαρμακευτικές αγωγές.
-Ανάλογα με τις ανάγκες, στη συντηρητική αγωγή χρησιμοποιούνται τοπικά χημειοθεραπευτικά και αντισηπτικά, ή καλύπτεται η εγκαυματική επιφάνεια με ημιδιαπερατές μεμβράνες, ξενομοσχεύματα, αλλομοσχεύματα, κλπ.
-Στην περίπτωση των κυκλοτερών εγκαυμάτων η χειρουργική αντιμετώπιση άπτεται στην εσχαροτομή (σχάσεις).
Η εσχαρεκτομή (αφαίρεση της εσχάρας) και η κάλυψη με Ε.Δ.Μ. (αυτομοσχεύματα) ή ημισυνθετικό δέρμα μπορεί να γίνει πρώιμα (early excision) ή όψιμα.
Η τοποθέτηση των μοσχευμάτων αποκτά ιδιαιτερότητες σε κάθε περιστατικό.
Το εισπνευστικό έγκαυμα χρειάζεται ειδική αντιμετώπιση και νοσηλεία σε Μονάδα Εντατικής Θεραπείας για μηχανική υποστήριξη της αναπνοής.
Η χειρουργική κάλυψη των επιφανειών μπορεί να γίνει και μετά από την ανάπτυξη κοκκιώδους ιστού, αλλά πρέπει να υπολογιστεί η αυξημένη πιθανότητα ανάπτυξης ουλώδους ιστού και παραμόρφωσης (υπερτροφικές ουλές, χηλοειδή).
Συμπέρασμα
Η εγκαυματική νόσος όσο απλή μπορεί να φαίνεται τόσο περίπλοκη μπορεί να γίνει.
Θέλει προσοχή, συνεργασία αλλά πάνω από όλα υπομονή.
Πηγή: Δημήτριος Μιχελάκης – Πλαστικός Χειρουργός – Διευθυντής Τμήματος Πλαστικής, Επανορθωτικής Χειρουργικής & Εγκαυμάτων Ευρωκλινικής Αθηνών.