Τι σημαίνει να δίνεις; Η απάντηση φαίνεται απλή, αλλά στην πραγματικότητα είναι γεμάτη αμφισημίες και επιπλοκές.
Η πιο κοινή παρανόηση είναι ότι κάτω από τη λέξη «δίνω» κρύβεται η έννοια της θυσίας, της καταστροφής ενός αγαθού που βρίσκεται στη διάθεση του ανθρώπου που δίνει στον άλλον «κάτι».
Το υποκείμενο του δίνω μπορεί να είναι άντρας ή γυναίκα, γονιός ή παιδί, ιδιώτης ή αξιωματούχος, πλούσιος ἠ φτωχός.
Το δίνω κάτι μπορεί να έχει χαρακτήρα υλικό ή πνευματικό ή ηθικό ή συναισθηματικό. Αυτός ο τύπος του «διδόναι» είναι πρωτίστως αφιλοκερδής. Δεν βλέπει με την πράξη του δοσίματος να περιμένει ανταπόδοση, μια ωφέλεια. «Κάνε το καλό και ρίχτο στο γιαλό».
Από την άλλη πλευρά υπάρχει ο «εμπορικός τύπος» που είναι μεν διατεθειμένος να δώσει, αλλά μόνο με αντάλλαγμα αυτού που προσφέρει. Ακολουθεί τον εμπορικό νόμο της «αμφοτερομέρειας» Σου δίνω για να μου δώσεις (“do ut des”)). Το κριτήριο του δότη είναι το κέρδος
Βέβαια, στην πράξη του δίνω χωρίς υστεροβουλία υπάρχει η έννοια της αρετής, εφόσον μετατρέπεται η πράξη της προσφοράς σε θυσία. Γιατί, όπως και να το κάνουμε δίνοντας στον άλλον κάτι, λιγστεύουμε εμείς στο μέγεθος αυτού του «κάτι», φτωχεύουμε. Μοιάζει με τον μαγαζάτορα που βάζει στη βιτρίνα
Ένα ρούχο, το θυσιάζει στον ήλιο και τις σκόνες, για να τραβήξει πελάτες.
Για αυτούς, ο κανόνας ότι είναι καλύτερο να δίνεις παρά να λαμβάνεις σημαίνει ότι είναι καλύτερο να υποφέρεις από στέρηση παρά να βρίσκεις χαρά με το να στερείς από τον άλλον τη δική σου προσφορά..
Για το ενεργό όμως άτομο, το δόσιμο έχει μια εντελώς διαφορετική σημασία. Το δόσιμο είναι η υψηλότερη έκφραση δύναμης. Στην ίδια την πράξη της δωρεάς, νιώθω τη δύναμή μου, τον πλούτο μου, τo ηθικό οπλοστάσιό μου.
Αυτό το αίσθημα ζωτικότητας και δύναμης με γεμίζει χαρά. Νιώθω γεμάτος ζωή και ευτυχία. Το δόσιμο δίνει σε μένα περισσότερη χαρά από το να λαμβάνω όχι επειδή είναι στέρηση, αλλά επειδή σε αυτήν την πράξη νιώθω ζωντανός.
Στον τομέα των υλικών πραγμάτων, το να δίνεις σημαίνει ότι είσαι πλούσιος. Όχι αυτός που έχει πολλά δεν είναι πλούσιος, αλλά αυτός που δίνει πολλά είναι πραγματικά πλούσιος. Ο άνθρωπος που φοβάται να χάσει κάτι είναι, ψυχολογικά, φτωχός, όσο πλούσιος και αν είναι. Γι΄αυτό οι πλούσιοι που είναι ευεργέτες του έθνους και των συνανθρώπων τους τιμώνται από όλους τους επιζώντες για τις δωρεές και τα κληροδοτήματά τους.
Δεν λείπουν όμως εκείνοι που έχουν λίγα οικονομικά που ίσα- ίσα επιβιώνουν, κι όμως είναι ελεήμονες σε όσους έχουν περισσότερο ανάγκη. Ο φτωχός ελεεί τον φτωχόερο. Το λεπτό της χήρας είναι μεγαλύτερης ηθικής και κοινωνικής σημασίας από τα εκατομμύρια των δολαρίων ενός ζάμπλουτου. Γνωρίζω έναν φτωχό οικογενειάρχη συνταξιούχο που επί χρόνια συντρέχει τον σύλλογο των πολυτέκνων με δωρεές και προσφορές σε είδη. Αυτοί είναι οι φτωχοί που ελεούνται πλουσιοπάροχα από τον Κύριο. («Μακάριοι οι πτωχοί» Λουκ. 6:20)
Η πιο σημαντική σφαίρα της παροχής, ωστόσο, δεν είναι αυτή των υλικών πραγμάτων, αλλά βρίσκεται στο ανθρώπινο μεγαλείο Τι δίνει ένα άτομο σε ένα άλλο; Δίνει τον εαυτό του, ό,τι πολύτιμο διαθέτει, δίνει ένα μέρος της ζωής του.
Αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι θυσιάζει τη ζωή του για τον άλλο, αλλά ότι του δίνει ό, τι είναι πιο ζωντανό σε αυτόν. Δίνει τη χαρά, το ενδιαφέρον του, το χιούμορ του, τη θλίψη του, όλες τις εκφάνσεις και τις εκδηλώσεις του ό,τι είναι πιο ζωτικής σημασίας γι΄αυτόν. Με αυτό το δώρο εμπλουτίζει με θάρρος και αυτοπεποίθηση το άλλο άτομο, εξουδετερώνει την αίσθηση απαξίας της ζωής που είχε ο άλλος. Δεν δίνει για να λάβει. Το να δίνει είναι από μόνο του μια εξαιρετική χαρά.
Όμως, προσφέροντας γενναιόδωρα, δεν μπορεί να αποφύγει να λάβει πίσω αυτό που συνεπάγεται: την ευγνωμοσύνη του ευεργετημένου. Ένα μεγάλο γελαστό Ευχαριστώ.
Θα μπορούσα να γεμίσω πολλές σελίδες καταγράφοντας παραδείγματα παροχής ευεργεσίας στον συνάνθρωπο που έχει προβλήματα σωματικής υγείας και γηρατειών, βασανίζεται από μελαγχολία και κατάθλιψη, βρίσκεται ένα σκαλί πριν από την παραίτηση της ζωής και την αυτοκτονία, βιώνει την κοινωνική απομόνωση και την μοναξιά που σε τρελαίνει.
Μπορείτε να φαντασθείτε έναν άνθρωπο σε ένα δημόσιο γηροκομείο που κάποτε ίσως ήταν σπουδαίος και διάσημος και σήμερα βρίσκεται μακριά από φίλους, συγγενείς και παιδιά; Τι απόμεινε να θέλει αυτός ο άνθρωπος; Μια κουβέντα, ένα «γειά», μια ολιγόλεπτη παρέα, ένα ενδιαφέρον, ένα χαμόγελο, μια βολτούλα στο πάρκο. Πόσο του λείπει αυτή η ανθρωπιά!
Παραδείγματα:
– Είδα σε μια παλαιότερη επίσκεψή μου στο νοσοκομείο του Ερυθρού Σταυρού μια νοσοκόμα ντυμένη με τη στολή του Ερυθρού Σταυρού, μια πανέμορφη κοπέλα που θα την ζήλευε η Σταρ Ελλάς. Αυτή η κοπέλα, έμαθα, ήταν εθελόντρια του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού που ερχόταν κάθε Τρίτη και Σάββατο στο νοσοκομείο και προσέφερε αφιλοκερδώς τις υπηρεσίες της στους ασθενείς. Το επάγγελμά της ήταν αρχιτέκτονας. Αλήθεια, πόσο θα ήθελα να διαβάσω την ψυχή αυτής της γυναίκας που το ιδανικό της ήταν να δίνει στους ασθενείς αυτό που είχαν τόσο ανάγκη!
-Αλησμόνητη, εξάλλου, θα μου μείνει η εικόνα μιας άλλης ωραίας κυρίας να βοηθάει ένα ηλικιωμένο να ανεβεί το πεζοδρόμιο της πλατείας στη Ν. Φιλαδέλφεια, κρατώντας τον από το μπράτσο. Άραγε τι μεγαλείο θα κρυβόταν στην καρδιά αυτού του ευλογημένου κοριτσιού!
-Το να δίνεις είναι η κατεξοχήν αρετή ενός μοναχού. Το είδα στην πράξη στο μοναστήρι της Λογγοβάρδας της Πάρου, λίγα χρόνια πριν. Ο π. Τάδε, νεαρός μοναχός, γηροκομούσε και σαν παιδί προς πατέρα φρόντιζε τον σχεδόν κατάκοιτο Γέροντα Ιάκωβο μέχρι την έξοδό του από αυτή τη ζωή.
– Γνωρίζω Μητροπολίτη που ευχαριστείται να συντρώγει με τους γέροντες του εκκλησιαστικού γηροκομείου που ο ίδιος είχε ιδρύσει.
-Παιδιά των Δημοτικών επισκέπτονται το ΠΙΚΠΑ της Βούλας όπου φιλοξενούνται παιδιά με ειδικές ανάγκες αλλά και παιδιά καθηλωμένα στα κρεβάτια εξαιτίας κάποιων σοβαρών προβλημάτων υγείας και κίνησης, και παίζουν μαζί τους. Τι καλύτερο παράδειγμα για παιδιά που εκπαιδεύονται για τα αριστεία του αλτρουιστικού πνεύματος.
Πριν όμως σταματήσω εδώ να καταγράφω παραδείγματα ώριμης και αφιλοκερδούς αγάπης προς τον πλησίον,, κρίνω σκόπιμο να να αναφέρω δύο περιπτώσεις βιωματικής εμπειρίας:
Το ένα συνέβη στην Εθνική Οδό Αθηνων Λαμίας, στο ύψος ης Μαλακάσας. Ο υποφαινόμενος, άγνωστο πως έχασε τον έλεγχο της μηχανής που οδηγούσε και σωριάστηκε στην πυρακτωμένη άσφαλτο (ῆταν καλοκαίρι). Λίγο πίσω ερχόταν ένα αυτοκίνητο, που το οδηγούσε μια κυρία. Φρέναρε λίγα μέτρα πριν από το σωριασμένο σώμα μου. Ενστικτωδώς βγήκε στο δρόμο και σταματούσε την κίνηση. Αμέσως, ειδοποίησε το ΕΚΑΒ που με μετέφερε βαρειά τραυματισμένο στον Ευαγγελισμό. Ευχαριστώ , λοιπόν, από αυτό εδώ το βήμα δημόσια αυτήν τη γενναία κυρία, ονόματι Δήμητρα, γυμνάστρια το επάγγελμα, που με δικό της κίνδυνο με έσωσε από βέβαια συντριβή μου από διερχόμενα αυτοκίνητα.
Το δεύτερο συμβάν έχει σχέση με ένα πάλι δικό μου ατύχημα, δεδομένου ότι το γήρας ουκ έρχεται μόνο.! Στην εξοχή των Αφιδνών έχασα την ισορροπία και έπεσα χάμω. Ήταν αδύνατο με τις δικές μου δυνάμεις να σηκωθώ. Για καλή μου όμως τύχη κάποιος ειδοποίησε μια ομάδα εθελοντών που έσπευσαν προς βοήθειά μου. Με σήκωσαν και με μετέφεραν με ασφάλεια στο σπίτι.Και πάλι ένα θερμό ευχαριστώ σε αυτούς τους λεβέντες και τις λεβέντισσες που αποτελούν τον δραστήριο Σύλλογο Εθελοντών Αφιδνών Δασοπροστασίας. Χίλια μπράβο για το σπουδαίο έργο που αφιλοκερδώς επιτελείτε. Η τοπική κοινωνία κι όχι μόνο σας ευγνωμονεί.
Το Συμπέρασμα:
Είναι πράγματι, ωραίο πράγμα να έχεις επιλέξει να βοηθάς όσο και όπως μπορείς τον «ἀλλον», γνωστό ή άγνωστο, φίλο ή ακόμα και εχθρό.
• Ο Αντώνης Ιακώβου Ελευθεριάδης είναι καθηγητής δρ. Φιλολογίας και Θεολόγος