Ένας από τους περιορισμούς στα δεδομένα μας είναι ότι πολλές μελέτες παρατήρησης (που εξετάζουν τη διάρκεια του ύπνου και την άνοια) εκτείνονται σε σχετικά σύντομα παράθυρα παρακολούθησης ή εξετάζουν μόνο ηλικιωμένα άτομα. Εντούτοις η ανάπτυξη και η εκδήλωση συμπτωμάτων άνοιας συμβαίνει συχνά σταδιακά σε εύρος δεκαετιών και μπορεί αρχίσει πολύ νωρίς στη ζωή του ασθενούς.
Για να παράσχει μια πιο μακροπρόθεσμη ανάλυση που εξετάζει το πώς ο ύπνος μπορεί να επηρεάσει την εκδήλωση άνοιας, μια ερευνητική ομάδα με επικεφαλής συγγραφέα την επιδημιολόγο δρ. Séverine Sabia από το Πανεπιστήμιο του Παρισιού εξέτασε δεδομένα από την μεγάλη μελέτη υγείας Whitehall II που έχει στοιχεία για πάνω από 10.000 Βρετανούς δημοσίους υπαλλήλους.
Η μελέτη Whitehall II ξεκίνησε το 1985 και τώρα προσφέρει ένα σύνολο δεδομένων που εκτείνεται σε τρεις δεκαετίες, δίνοντάς μας ένα πλήρες σύνολο αποδεικτικών στοιχείων για να εξετάσουμε εάν και πώς η διάρκεια και η ποιότητα του ύπνου από μέσα της ζωής και μετά μπορεί να συνδέεται με τις επακόλουθες διαγνώσεις άνοιας αργότερα στη ζωή.
Υπάρχει σύνδεση του ύπνου με την άνοια, λένε οι ερευνητές
«Η μακροχρόνια μικρή διάρκεια ύπνου σε ηλικία 50, 60 και 70 ετών σε σύγκριση με την αντίστοιχη φυσιολογική διάρκεια ύπνου συσχετίστηκε με 30% αυξημένο κίνδυνο άνοιας ανεξάρτητα από κοινωνιοδημογραφικούς, συμπεριφορικούς, καρδιομεταβολικούς και ψυχικούς παράγοντες», υποστηρίζουν οι ερευνητές.
Αξίζει να διευκρινιστεί ότι μελέτες όπως αυτή είναι μόνο παρατηρητικές, που σημαίνει ότι ο σύνδεσμος που ανακαλύφθηκε είναι μόνο συσχέτιση μεταξύ του ελλιπούς ύπνου και του αυξημένου κινδύνου. Δεν συνιστά απόδειξη αιτίας-αποτελέσματος.
Με άλλα λόγια, οι ερευνητές ΔΕΝ λένε ότι ο ελλιπής ύπνος προκαλεί άνοια. Απλά ότι πολλοί από τους ανθρώπους που αργότερα εμφάνισαν άνοια τείνουν να κοιμούνται λιγότερο από άλλους που είχαν λιγότερες πιθανότητες να αναπτύξουν άνοια.
Στην μελέτη, η κανονική διάρκεια του ύπνου ορίστηκε ως επτά ώρες ύπνου κάθε βράδυ. Ο πολύς ύπνος ορίστηκε ως οκτώ ώρες ή περισσότερο κάθε βράδυ και ο ελλιπής 6 ώρες και κάτω.
Διαπιστώθηκαν τα εξής:
- Η βραχεία διάρκεια ύπνου ήταν έξι ή λιγότερες ώρες ύπνου κάθε βράδυ, και οι συμμετέχοντες που σταθερά κοιμόντουσαν μόνο τόσες ώρες τη νύχτα είχαν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης άνοιας σε όλες τις ηλικίες.
- Άτομα που κοιμόντουσαν φυσιολογικά (7 ώρες) εμφάνισαν τη λιγότερη συχνότητα άνοιας.
- Δεν βρέθηκαν σαφείς ενδείξεις σύνδεσης μεταξύ της μεγάλης διάρκειας ύπνου (8 ώρες και πάνω) και της άνοιας (αν και μερικές άλλες μελέτες έχουν βρει μια τέτοια συσχέτιση).
Αν και η μελέτη βασίζεται σε μεγάλο βαθμό σε αυτοαναφερόμενα δεδομένα από τους συμμετέχοντες (η μελέτη Whitehall δεν αντανακλά απαραίτητα άλλους πληθυσμούς στην κοινωνία) τα ευρήματα βοηθούν στην ενίσχυση της γνώσης μας σχετικά με τους δεσμούς μεταξύ κακού ύπνου και άνοιας, παρόλο που οι αιτιολογικοί μηχανισμοί παραμένουν αινιγματικοί και απαιτείται πολύ περισσότερη έρευνα.
Αμφίδρομη η συσχέτιση: Ο κακός ύπνος μπορεί να είναι σύμπτωμα άνοιας και όχι απλά να οδηγεί σε αυτή
Μία από τις δυσκολίες, όπως αναγνωρίζουν οι ερευνητές, είναι η ένδειξη αμφίδρομης σχέσης μεταξύ της δυσλειτουργίας του ύπνου και των παθοφυσιολογικών αλλαγών του εγκεφάλου στην άνοια.
Με άλλα λόγια, ο ανώμαλος ύπνος δεν προβλέπει απλώς την άνοια. Η εκδήλωση πρώιμης άνοιας μπορεί επίσης να επηρεάσει τον ύπνο των ανθρώπων, οπότε ο κακός ύπνος μπορεί να θεωρηθεί πρώιμο σύμπτωμα της νόσου.
Φυσικά, επειδή ο σύνδεσμος είναι αμφίδρομος δεν σημαίνει ότι κάποια κατεύθυνση είναι αμοιβαία αποκλειστική ή έχει σημασία. Μέχρι να γνωρίζουμε περισσότερα, πρέπει να εξετάσουμε όλες τις δυνατότητες που δείχνουν τα στοιχεία, λένε οι ειδικοί.
“Καθώς η άνοια προκύπτει από αλλαγές στον εγκέφαλο, δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι τα άτομα με άνοια συχνά έχουν διαταραχές ύπνου”, λέει ο ψυχιάτρος και ερευνητής άνοιας δρ. Tom Dening από το Πανεπιστήμιο του Nottingham στο Ηνωμένο Βασίλειο, ο οποίος δεν συμμετείχε στην μελέτη.
«Ίσως είναι απλώς ένα πολύ πρώιμο σημάδι της άνοιας που πρόκειται να έρθει, αλλά είναι επίσης πολύ πιθανό ότι ο κακός ύπνος δεν είναι καλός για τον εγκέφαλο και τον αφήνει ευάλωτο σε νευροεκφυλιστικές καταστάσεις, όπως η νόσος του Αλτσχάιμερ», πρόσθεσε.
“Αν και δεν υπάρχει σίγουρος τρόπος για την πρόληψη της άνοιας, υπάρχουν πράγματα που ελέγχονται από εμάς και τα οποία μπορούν να μειώσουν τον κίνδυνο”, λέει η δρ. Sara Imarisio, επικεφαλής ερευνήτρια στο Alzheimer Research UK, η οποία δεν συμμετείχε στη μελέτη.
«Τα καλύτερα στοιχεία δείχνουν ότι το να μην καπνίζει κανείς, η κατανάλωση αλκοόλ με μέτρο, η ψυχική και σωματική δραστηριότητα, η ισορροπημένη διατροφή και η διατήρηση της χοληστερόλης και της αρτηριακής πίεσης υπό έλεγχο μπορούν όλα να βοηθήσουν να διατηρήσουμε τον εγκέφαλό μας υγιή καθώς γερνάμε», κατέληξε.
Η έρευνα δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό Nature Communications.