Ψυχολογία

Το σύνδρομο του απατεώνα -Ενοχές ή αμφιβολίες;

Το σύνδρομο του απατεώνα -Ενοχές ή αμφιβολίες;

Το σύνδρομο του απατεώνα αποτελεί έναν ψυχολογικό όρο, ο οποίος αναφέρεται σε ένα πρότυπο συμπεριφοράς, σύμφωνα με το οποίο, οι άνθρωποι (ακόμη και εκείνοι με επαρκείς εξωτερικές ενδείξεις επιτυχίας) αμφισβητούν τις ικανότητες τους και βιώνουν επίμονο φόβο να εκτεθούν, νιώθοντας πως θα εξαπατήσουν.

Πρόσφατες έρευνες έχουν δείξει παρόμοια ποσοστά με αυτά της εργασιακής εξάντλησης (burnout).  

Ειδικότερα σε επαγγελματίες του κλάδου υγείας, το φαινόμενο τείνει να είναι περισσότερο έντονο.

Το σύνδρομο του απατεώνα

Το σύνδρομο του απατεώνα παρουσιάζει ομοιότητες περισσότερο με μία προσωπική πρόκληση, έναν προσωπικό αγώνα αξίας και διαπραγμάτευσης με τον εαυτό.

Σημαντικό ρόλο διαδραματίζει ο τρόπος με τον οποίο το άτομο τοποθετεί τον εαυτό του, σε σχέση με μία ενδεχόμενη αποτυχία ή επιτυχία”, αναφέρει η Βασιλεία Χρηστάκη, Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας, προσθέτοντας:

Για παράδειγμα, τα άτομα που πλήττονται συχνότερα από το σύνδρομο, πιστεύουν ότι οι επιτυχίες τους οφείλονται περισσότερο σε εξωτερικούς παράγοντες και δεν αισθάνονται άξια αναγνώρισης και επιβράβευσης“.

Αποδίδουν δηλαδή την επιτυχία σε κάποιο τυχαίο γεγονός, παρόλο που μπορεί ακόμα και μια ολόκληρη ομάδα ανθρώπων να τους συγχαίρει για τα επιτεύγματα τους, ή να τυγχάνουν ευρείας αποδοχής και θαυμασμού.

Τελειομανία και σύνδρομο απατεώνα

Πολλές φορές πίσω από το σύνδρομο του απατεώνα μπορεί να κρύβεται ένα χαρακτηριστικό γνώρισμα, η τελειομανία.

Οι τελειομανείς τείνουν να πιστεύουν ότι πρέπει ή θα μπορούσαν να έχουν πράξει καλύτερα ή δίνουν περισσότερη σημασία στα σφάλματα, ενώ ξεχνούν εύκολα ή δεν αναγνωρίζουν καθόλου τις επιτυχίες, αλλά τις αντιπαρέρχονται.

Τα  έμφυλα στερεότυπα στο σύνδρομο του απατεώνα

Τα  έμφυλα στερεότυπα παίζουν ρόλο στην εμφάνιση του συνδρόμου.

Σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες, οι άνδρες πλήττονται εξίσου με τις γυναίκες, αλλά από προσωπική υπερηφάνεια είναι πιθανότερο να κρατήσουν τις αμφιβολίες τους κρυμμένες.

Επίσης η αξιοκρατία στην ανάθεση της λήψης υπευθυνοτήτων και ευθυνών παίζει ρόλο για την εμφάνιση και τη μελέτη του συνδρόμου.

Αντίστοιχες περιπτώσεις συμβαίνουν και στις εθνοτικές μειονότητες, αν αναλογισθούμε ότι πολλές φορές τα άτομα που προέρχονται από μειονότητες, καταβάλλουν πολλαπλάσιες προσπάθειες προκειμένου να αποδείξουν την αξία τους και να μην φανεί στους άλλους ότι υστερούν, με συχνό αποτέλεσμα την εξάντληση τους.

Σύμφωνα με την ψυχολόγο Dr. Pauline R. Clance, η οποία ήταν από τις πρώτες που μελέτησαν αυτό το φαινόμενο, η ίδια ανησυχία παρατηρήθηκε σε πολλούς προπτυχιακούς φοιτητές.

Παρόλο που είχαν καλούς βαθμούς, δεν πίστευαν ότι άξιζαν τη θέση τους στο πανεπιστήμιο.

Κάποιοι έφταναν στο σημείο να πιστεύουν ότι έγιναν δεκτοί για σπουδές, «κατά λάθος».

Παρόλο που η Clance  γνώριζε ότι ήταν αβάσιμοι αυτοί οι ισχυρισμοί, ανέφερε ότι και η ίδια είχε αυτούς τους φόβους όταν ήταν φοιτήτρια.

Αυτή και οι ασθενείς της βίωναν ένα φαινόμενο με πολλές ονομασίες, όπως «φαινόμενο του απατεώνα» «εμπειρία απατεώνα» και «σύνδρομο του απατεώνα».

 Επιπτώσεις του συνδρόμου του απατεώνα

Το σύνδρομο του απατεώνα ωστόσο, δεν αναφέρεται στο DSM ως επίσημη ψυχική διαταραχή και δεν υπάρχει σαφής διερεύνηση ως προς τις επιλογές διαθέσιμης θεραπείας.

Το σύνδρομο έχει επηρεάσει περίπου το 70% του πληθυσμού παγκοσμίως, ωστόσο, συχνά δεν αναγνωρίζεται“, επισημαίνει η κ. Χρηστάκη.

Εάν δεν αντιμετωπιστεί, τα άτομα μπορεί να αναπτύξουν:

-άγχος, στρες,

-χαμηλή αυτοπεποίθηση,

-κατάθλιψη,

-ντροπή και,

-αμφιβολία, ακόμα και,

-να στραφούν σε χρήση ουσιών.

-Οι άνθρωποι που πάσχουν από το σύνδρομο του απατεώνα τείνουν να αντανακλούν και να ζουν με ακραία αποτυχία, λάθη και αρνητικά σχόλια από τους άλλους.

Επίσης μπορεί να περιορίσει την εξερεύνηση και το θάρρος τους να προχωρήσουν σε νέες εμπειρίες, με τον φόβο της αποτυχίας.

Ποιοι είναι οι παράγοντες που οδηγούν στο φαινόμενο του απατεώνα; 

Σημαντικό ρόλο φέρεται να έχει το οικογενειακό υπόβαθρο.

Οι Harvey και Katz (1985) παρατήρησαν ότι το σύνδρομο του απατεώνα είναι πιο συνηθισμένο στα άτομα που είναι τα πρώτα μέλη της οικογένειας, τα οποία πολλές φορές καλούνται να επιτύχουν σημαντικούς στόχους καριέρας και εκπαίδευσης και να υπερβούν τις προσδοκίες των άλλων.

-Επίσης η γονική μέριμνα φαίνεται να επηρεάζει το σύνδρομο.

Οι ερευνητές έχουν βρει συσχέτιση με την έλλειψη γονικής μέριμνας στην παιδική ηλικία ή την παρουσία υπερβολικά ελεγκτικού γονέα.

-Άλλος παράγοντας φέρεται να είναι τα πρότυπα που παρουσιάζονται στην κοινωνία.

Ποιοι επιτυγχάνουν, ποιοι αποτυγχάνουν και η ύπαρξη ενός συνεχούς αγώνα απόδειξης της αξίας του ατόμου.

Αντιμετώπιση του συνδρόμου του απατεώνα

Το φαινόμενο του να αισθάνεται κάποιος ανεπαρκής φέρεται να έχει πολλά αίτια τα οποία αλληλεπιδρούν μεταξύ τους ενισχύοντας την δυσλειτουργική σκέψη καθώς και το συναίσθημα ενοχής.

Το πρώτο και πιο σημαντικό βήμα είναι η αναγνώριση από το άτομο, των στοιχείων εκείνων του εαυτού του, τα οποία επιτρέπουν την παρουσία αυτού του συνδρόμου και επομένως η αναγνώριση  της επικρατούσας κατάστασης.

Σημαντικό ρόλο παίζουν η αναγνώριση των επιτευγμάτων του ατόμου, η δυναμική του, το πόσο αξίζει και πόσο ξεχωριστό είναι.

Η συνειδητοποίηση ότι δεν είναι μόνος και ότι υπάρχουν και άλλοι άνθρωποι που βιώνουν το ίδιο φαινόμενο, είναι πολύ σημαντική, ώστε να γίνει αντιληπτό πως πρόκειται για ένα συναίσθημα που αφορά μεγάλο ποσοστό ανθρώπων, κάνοντας έτσι ηπιότερο το αίσθημα της απομόνωσης. 

Αναθεώρηση των γνωσιακών πεποιθήσεων

Ενδεδειγμένη θεραπεία, όπως αναφέρθηκε και παραπάνω δεν υπάρχει, ωστόσο  η  γνωσιακή – συμπεριφορική θεραπεία αλλά και οποιαδήποτε άλλη προσέγγιση που περιβάλλει τις γνωσιακές πεποιθήσεις αλλά και τα πυρηνικά αισθήματα και σκέψεις που βιώνει το άτομο, ενδείκνυνται για περαιτέρω αντιμετώπιση του φαινομένου”, επισημαίνει η κ. Χρηστάκη.

-Κάποια από τα πιο σημαντικά άτομα στην ιστορία των επιστημών και των τεχνών, βίωναν το σύνδρομο του απατεώνα.

Η Μάγια Αγγέλου, ακόμα και μετά τη συγγραφή έντεκα βιβλίων και την απόκτηση αρκετών βραβείων, δεν μπόρεσε να ξεπεράσει την αμφιβολία ότι δεν είχε πραγματικά κερδίσει τα επιτεύγματά της με την αξία της.

Ο Άλμπερτ Αϊνστάιν είχε βιώσει κάτι παρόμοιο. Περιέγραφε τον εαυτό του σαν «αθέλητο απατεώνα», του οποίου η δουλειά δεν άξιζε την προσοχή που είχε κερδίσει.

Ψυχολογία

03.07.2025

Νέα έρευνα αποκαλύπτει: Η μουσική κατά την οδήγηση μειώνει το άγχος του οδηγού

Οι ανεπιθύμητοι και ενοχλητικοί ήχοι έχουν το αντίθετο αποτέλεσμα στους οδηγούς

02.07.2025

Το σύμπλεγμα του μάρτυρα: Τι είναι και πώς αντιμετωπίζεται

Ο όρος «σύμπλεγμα του μάρτυρα» έχει χρησιμοποιηθεί ως συντομογραφία για ορισμένα ψυχολογικά πρότυπα

Εθισμός στο διαδίκτυο: Πώς επιδρά στον εγκέφαλο των εφήβων
02.07.2025

Εθισμός στο διαδίκτυο: Πώς επιδρά στον εγκέφαλο των εφήβων

Έξοδος κινδύνου, πρώτη πόρτα δεξιά – Μάθε πότε να φεύγεις από τη σχέση
26.06.2025

Έξοδος κινδύνου, πρώτη πόρτα δεξιά – Μάθε πότε να φεύγεις από τη σχέση

Νευρική ανορεξία: Πώς συνδέεται με το πρωινό ξύπνημα
25.06.2025

Νευρική ανορεξία: Πώς συνδέεται με το πρωινό ξύπνημα

Αγχώδης προσκόλληση: Όταν αγαπάς με φόβο μην σε αφήσουν
19.06.2025

Αγχώδης προσκόλληση: Όταν αγαπάς με φόβο μην σε αφήσουν

Αλτσχάιμερ: Νευρολόγος αποκαλύπτει τα τρία σημάδια που κανείς δεν υποπτεύεται
12.06.2025

Αλτσχάιμερ: Νευρολόγος αποκαλύπτει τα τρία σημάδια που κανείς δεν υποπτεύεται

Όσα πρέπει να ξέρετε για την υπνική παράλυση: Αιτίες και παράγοντες κινδύνου
11.06.2025

Όσα πρέπει να ξέρετε για την υπνική παράλυση: Αιτίες και παράγοντες κινδύνου

Και όμως υπάρχει λόγος που τρίβετε τα πόδια σας μεταξύ τους πριν τον ύπνο
05.06.2025

Και όμως υπάρχει λόγος που τρίβετε τα πόδια σας μεταξύ τους πριν τον ύπνο

SkinnyTok: Η επικίνδυνη τάση που απαγορεύτηκε επειδή προωθεί το ακραίο αδυνάτισμα
05.06.2025

SkinnyTok: Η επικίνδυνη τάση που απαγορεύτηκε επειδή προωθεί το ακραίο αδυνάτισμα

Δημοφιλή

Υγεία
1

Αυτό είναι το θαυματουργό έλαιο που προστατεύει από το Αλτχάιμερ

Kαρδιά
2

Ποιοι είναι οι φυσιολογικοί καρδιακοί παλμοί και ποια τα επικίνδυνα όρια – Πότε πρέπει να ανησυχήσετε

Φάρμακα
3

Ανατροπή δεδομένων στα εμβόλια mRNA: Οι εμβολιασμένοι πεθαίνουν πλέον στις ΗΠΑ από COVID-19

Διατροφή
4

Πετιμέζι: Το καλύτερο φυσικό φάρμακο

Περισσότερα

04.07.2025

Τέλος στην τριχόπτωση! Το Νο1 φυσικό σετ για άνδρες & γυναίκες με redensyl & βότανα – Τώρα με ΔΩΡΟ!

Αναγέννησε τα μαλλιά σου από τη ρίζα – Αποτελέσματα από τον 1ο μήνα!

04.07.2025

Αυτά είναι τα οφέλη που έχουν οι ξηροί καρποί για την καρδιαγγειακή υγεία

Τροποποιούν τον μεταβολισμό της L-τρυπτοφάνης που συμβάλλει στη σύνθεση και παραγωγή της σεροτονίνης

3+1 τροφές που θα σας βοηθήσουν να αντιμετωπίσετε την αφυδάτωση
04.07.2025

3+1 τροφές που θα σας βοηθήσουν να αντιμετωπίσετε την αφυδάτωση

Ανεύρυσμα αορτής: Πότε θα πρέπει να κάνετε τσεκάπ
04.07.2025

Ανεύρυσμα αορτής: Πότε θα πρέπει να κάνετε τσεκάπ

Μπέικον: Δείτε πόσο μπορείτε να φάτε στο πλαίσιο μιας υγιεινής διατροφής
04.07.2025

Μπέικον: Δείτε πόσο μπορείτε να φάτε στο πλαίσιο μιας υγιεινής διατροφής

VIP: To συμπλήρωμα διατροφής που εκτινάσσει την λίμπιντό σας με «μαγική» φυτική φόρμουλα
04.07.2025

VIP: To συμπλήρωμα διατροφής που εκτινάσσει την λίμπιντό σας με «μαγική» φυτική φόρμουλα

S-CURVE: Η «μαγική» κρέμα που μεταμορφώνει τους γλουτούς σας – Μεταμορφωθείτε λίγο πριν τις διακοπές σας!
04.07.2025

S-CURVE: Η «μαγική» κρέμα που μεταμορφώνει τους γλουτούς σας – Μεταμορφωθείτε λίγο πριν τις διακοπές σας!

Support Immune Protein: Η φυτική λύση για ενίσχυση του ανοσοποιητικού και τόνωση του οργανισμού & των μυών
04.07.2025

Support Immune Protein: Η φυτική λύση για ενίσχυση του ανοσοποιητικού και τόνωση του οργανισμού & των μυών

HAPI END: Φυσική αποκατάσταση της ανδρικής σεξουαλικής λειτουργίας – 24 ώρες δύναμη, ενέργεια και αυτοπεποίθηση
04.07.2025

HAPI END: Φυσική αποκατάσταση της ανδρικής σεξουαλικής λειτουργίας – 24 ώρες δύναμη, ενέργεια και αυτοπεποίθηση

Τελικά το σούσι είναι υγιεινό; – Πόσο πρέπει να καταναλώνετε
04.07.2025

Τελικά το σούσι είναι υγιεινό; – Πόσο πρέπει να καταναλώνετε