Ακούγεται οξύμωρο, φέτος που το κλείσιμο των σχολείων λόγω της πανδημίας του κορωνοιού είχε ως αποτέλεσμα την ελαχιστοποίηση των λοιμώξεων και συνεπώς την μείωση της λήψης αντιβιοτικών στα παιδιά, να θεωρούμε ενδιαφέρον αυτό το θέμα προς ανάπτυξη.
Όμως η επικαιρότητα, οι μαζικοί εμβολιασμοί κατά του κορωνοιού στους ενήλικες, ανέδειξε τις αντιδράσεις σε φάρμακα ως κύριο ανασταλτικό παράγοντα για μεγάλη μερίδα του πληθυσμού.
Η έλλειψη ακριβούς καταγραφής του ιστορικού της αντίδρασης (πολλές από τις οποίες παρουσιάστηκαν στην παιδική ή εφηβική ηλικία) και των ενοχοποιούμενων φαρμάκων και η σύγχυση που υπάρχει γύρω από το θέμα, προκαλεί πρόσθετο φόβο και δισταγμό.
“Στο πλείστο των περιπτώσεων , τα παιδιά εμφανίζουν κάποιο εξάνθημα μετά την έναρξη της αντιβιοτικής αγωγής, στα πλαίσια μίας λοίμωξης, στη διάρκεια της οποίας έχει ληφθεί και κάποιο αντιφλεγμονώδες.
Το εξάνθημα αυτό, μπορεί να οφείλεται στο λοιμώδη παράγοντα μόνο (ιογενές εξάνθημα), στο φάρμακο (φαρμακευτικό εξάνθημα ή άμεσου τύπου αντίδραση), στη συνέργεια λοίμωξης-αντιβίωσης ή σε μη-ειδική ιδιοσυγκρασιακή υπεραντιδραστικότητα“, αναφέρει η κ. Σταυρούλα Γιαβή -Αλλεργιολόγος Παίδων – Ενηλίκων, Διευθύντρια Αλλεργιολογικής Κλινικής, Ιατρικό Κέντρο Αθηνών.
Η σωστή αξιολόγηση και αντιμετώπιση , απαιτεί ακριβές ιστορικό και κλινική εξέταση, αλλά η επιβεβαίωση ή ο αποκλεισμός της φαρμακευτικής αλλεργίας γίνεται σε δεύτερο χρόνο, μετά την υποχώρηση του εξανθήματος και της υποκείμενης λοίμωξης και βασίζεται στις λεπτομέρειες του ιστορικού της αντίδρασης, σε δερματικές δοκιμασίες ανάλογα με το είδος της αντίδρασης και τελικά στην πρόκληση με το κατάλληλο φάρμακο υπό ιατρική παρακολούθηση για τυχόν αντιδράσεις.
“Ο αυστηρός αποκλεισμός του ενοχοποιούμενου φαρμάκου και των φαρμάκων της ίδιας κατηγορίας είναι επιβεβλημένος σε περίπτωση που αποδειχτεί μετά τον αλλεργιολογικό έλεγχο η φαρμακευτικά αλλεργία.
Ο αποκλεισμός όμως μιας ή πολλών κατηγοριών φαρμάκων χωρίς να έχει γίνει σωστή αξιολόγηση από ειδικό, ενέχει αρκετούς κινδύνους“, σημειώνει η κ. Γιαβή, εξηγώντας:
“Αποκλείει το παιδί από απλά αντιβιοτικά και περιορίζει τις επιλογές του γιατρού σε περίπτωση ανάγκης σε πιο προωθημένα φάρμακα , ενισχύει το φόβο του γονιού και του γιατρού χωρίς να υπάρχει αιτία κάποιες φορές.
Επιπλέον, δίνοντας προωθημένα αντιβιοτικά για την καταπολέμηση απλών μικροβίων, δίνει την ευκαιρία στα μικρόβια να αναπτύξουν ανθεκτικότητα και στο μέλλον να μην αποδίδουν ούτε αυτά τα φάρμακα, γεγονός που αποτελεί επικίνδυνη εξέλιξη για το ίδιο το παιδί αλλά και για την κοινότητα“.
Η σωστή και έγκαιρη διερεύνηση της φαρμακευτικής αλλεργίας:
– δίνει λύσεις,
-απελευθερώνει αντιβιώσεις που ανέχεται το παιδί με ασφάλεια,
-απενοχοποιεί το φάρμακο όταν αυτό αποδεικνύεται ότι δεν είναι υπεύθυνο για την κλινική εικόνα, ή,
-πλέον έχει ξεπεραστεί η αλλεργία και,
-μειώνει τις πιθανότητες λάθους με τη σωστή καθοδήγηση σε περίπτωση πραγματικής αλλεργίας.
Η αλλεργία σε φάρμακα μπορεί να εκδηλωθεί με πολλούς τρόπους και υποκείμενους μηχανισμούς και πολλές φορές η εξέλιξη είναι επικίνδυνη.
Η πλειοψηφία των φαρμακευτικών αντιδράσεων συνήθως δεν είναι αλλεργικές, αλλά η αναγνώριση των αλλεργικών, στα φάρμακα, αντιδράσεων είναι ζωτικής σημασίας.
Η πιο επικίνδυνη μορφή φαρμακευτικής αλλεργίας είναι η άμεσου τύπου αλλεργική αντίδραση η οποία παρουσιάζεται μέσα σε λίγα λεπτά έως 2 ώρες από την λήψη του φαρμάκου, κατά κανόνα στην 1η δόση λήψης.
“Για την εκδήλωση αυτού του τύπου αντίδρασης απαιτείται να υπάρχει ιστορικό λήψης της ίδιας ή συγγενικής ουσίας στο παρελθόν είτε άμεσα είτε έμμεσα ώστε το ανοσοποιητικό σύστημα να έχει αναπτύξει τον ανοσολογικό μηχανισμό ο οποίος ενεργοποιείται άμεσα μετά την νέα επαφή με το φάρμακο”, σημειώνει η κ. Γιαβή, προσθέτοντας:
“Η αντίδραση αυτή μπορεί να είναι μία ήπια κνίδωση / αγγειοοίδημα ή μία δυνητικά απειλητική για τη ζωή αναφυλαξία.
Χρειάζεται αφενός άμεση αντιμετώπιση της αλλεργικής αντίδρασης και στη συνέχεια διερεύνηση της φαρμακευτικής αλλεργίας ώστε να επιβεβαιωθεί ή να αποκλειστεί η διάγνωση και να γνωρίζει η οικογένεια και ο παιδίατρος ποιο ή ποια ακριβώς φάρμακα θα πρέπει στο εξής να αποφεύγει“.
Τα συχνότερα φάρμακα που προκαλούν αλλεργικές αντιδράσεις στα παιδιά
Τα συχνότερα φάρμακα που προκαλούν άμεσες αλλεργικές αντιδράσεις στα παιδιά είναι :
-τα αντιβιοτικά (π.χ. πενικιλίνες, κεφαλοσπορίνες) και,
-τα μη-στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα (π.χ. ιβουπροφένη) τα οποία χρησιμοποιούνται ως αντιπυρετικά και παυσίπονα), κυρίως λόγω της συχνής λήψης τους στα παιδιά.
Στις επιβραδυνόμενες αντιδράσεις, η συχνότερη μορφή είναι τα δερματικά κηλιδοβλατιδώδη εξανθήματα, αυτά δηλαδή που μοιάζουν με το εξάνθημα της ιλαράς.
Μπορεί να εμφανισθούν αρκετές ημέρες μετά την έναρξη της θεραπείας και κατά κανόνα δεν είναι επικίνδυνα.
-Το σύνδρομο Stevens-Johnson,
-η τοξική επιδερμική νεκρόλυση (Σύνδρομο TEN- Toxin Epidermal Necrolysis),
–το σύνδρομο DRESS (Drug Rush with Eosinophilia and Systemic Symptoms) και,
–το AGEP (Οξεία γενικευμένη εξανθηματική φλυκταίνωση) είναι σοβαρές συστηματικές αντιδράσεις σε φάρμακα τα οποία απαιτούν έγκαιρη διάγνωση και ενδονοσοκομειακή νοσηλεία.
Οι επιβραδυνόμενες αντιδράσεις στα φάρμακα εμφανίζονται μετά από αρκετές ημέρες λήψης του φαρμάκου (συνήθως μεταξύ 7-10ης ημέρας) και μπορεί να εμφανιστούν ακόμα και κατά την πρώτη φορά που κάποιος λαμβάνει το συγκεκριμένο ή συγγενές αυτού φάρμακο.
Η συνηθέστερη μορφή στα παιδιά είναι το κηλιδοβλατιδώδες εξάνθημα (γνωστό ως φαρμακευτικό εξάνθημα) το οποίο εμφανίζεται συμμετρικά σε κορμό και άκρα και χρονικά διαρκεί αρκετές ημέρες μέχρι την υποχώρησή του και μοιάζει με της ιλαράς.
“Επειδή σε σπάνιες περιπτώσεις το εξάνθημα εξελίσσεται σε πιο επικίνδυνες μορφές (φυσαλίδες ή φλύκταινες ) και ενδεχομένως να προσβληθούν και άλλα όργανα εκτός από το δέρμα , απαιτείται άμεση διακοπή του φαρμάκου και στενή ιατρική παρακολούθηση για τη σωστή αντιμετώπιση“, επισημαίνει η κ. Γιαβή.
Χρήσιμες συμβουλές για το γονιό εάν το παιδί εμφανίσει αντίδραση σε φάρμακο
- Απευθυνθείτε άμεσα στον παιδίατρο του παιδιού, περιγράφοντας λεπτομερώς τα συμπτώματά του ή επισκεφτείτε Παιδιατρικό Νοσοκομείο άμεσα για εκτίμηση της κατάστασης αν τα συμπτώματα είναι έντονα και η εξέλιξη γρήγορη.
- Καταγράψτε με λεπτομέρεια όλες τις απαραίτητες πληροφορίες της αντίδρασης σε χαρτί. Όσο κι αν πιστεύουμε ότι θα τα θυμόμαστε, με την πάροδο του χρόνου οι σημαντικότατες λεπτομέρειες χάνονται. Ηλικία παιδιού κατά την αντίδραση, αν είναι η πρώτη φορά που έχει λάβει το συγκεκριμένο φάρμακο ή φάρμακο της ίδιας κατηγορίας, για ποιο λόγο το έλαβε, υποκείμενα νοσήματα, πόση ώρα από την τελευταία δόση ξεκίνησαν τα συμπτώματα, ποια δόση προκάλεσε την αντίδραση, τί άλλα φάρμακα είχε λάβει και πότε, τί είχε φάει, πόσο διήρκεσαν τα συμπτώματα και πώς υποχώρησαν. Καταγράψτε τη φαρμακευτική ουσία, αλλά και το εμπορικό σκεύασμα. Θα σας φανούν εξαιρετικά χρήσιμα στο μέλλον.
- Δύο μήνες έως ένα χρόνο μετά την αντίδραση , είναι η καταλληλότερη περίοδος για εκτίμηση από Αλλεργιολόγο, γιατί η διαγνωστική αξιοπιστία των δερματικών δοκιμασιών ή αιματολογικών εξετάσεων είναι υψηλή.
- Εάν έχει περάσει πολύς καιρός (αρκετά χρόνια) από την αντίδραση, πιθανώς να έχει ξεπεραστεί. Μόνο μέσα από τη σωστή καθοδήγηση μπορεί να αφαιρεθεί η ταμπέλα του αλλεργικού ή να επιβεβαιωθεί η αλλεργία και να δοθούν ανανεωμένες ιατρικές συμβουλές ανάλογα με την ηλικία του παιδιού.
- Ζητήστε γραπτώς όλες τις οδηγίες και ενημερώστε το Βιβλιάριο Υγείας του Παιδιού ώστε να είναι ενήμεροι και προετοιμασμένοι άλλοι επαγγελματίες υγείας για την αλλεργία του παιδιού σας σε περίπτωση που χρειαστεί, είτε ως παιδί, είτε ως ενήλικας.