Με τα περιστατικά του στελέχους Όμικρον να αυξάνονται συνεχώς παγκοσμίως, η επιστημονική κοινότητα προσπαθεί ακόμα να εξερευνήσει τα χαρακτηριστικά του στελέχους και την επίδραση που θα έχει στην πορεία της πανδημίας.
Το στέλεχος Όμικρον ανιχνεύθηκε για πρώτη φορά στη Νότια Αφρική και έχει ήδη ενταχθεί στα «στελέχη ανησυχίας» από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας.
Ωστόσο, αυτή τη στιγμή υπάρχουν ακόμα αρκετά που δεν γνωρίζουμε για το στέλεχος αυτό, όπως για παράδειγμα αν θα εκτοπίσει το στέλεχος Δέλτα.
Ένα άλλο ερώτημα που έχει τεθεί από τη στιγμή που ξεκίνησαν να ανιχνεύονται νέα στελέχη του ιού είναι :
-Αν για το παραπάνω φαινόμενο ενοχοποιούνται (μεταξύ άλλων) τα χαμηλά ποσοστά εμβολιασμών.
Στο ερώτημα αυτό θα προσπαθήσουμε να απαντήσουμε στο παρόν άρθρο.
-Πως εμφανίζονται τα νέα στελέχη;
Όλοι οι ιοί, στους οποίους συμπεριλαμβάνεται και ο SARS-CoV-2, μεταλλάσσονται συνεχώς.
Κάθε φορά που ο ιός μολύνει ένα νέο ασθενή, εισέρχεται στα κύτταρά του και αρχίζει να παράγει αντίγραφα του εαυτού του.
Κάθε φορά που ο ιός πολλαπλασιάζεται, υπάρχει πιθανότητα να παρουσιάσει μεταλλάξεις.
Οι μεταλλάξεις αυτές αποτελούν πρακτικά «σφάλματα» κατά την αντιγραφή του ιού.
Τα περισσότερα από αυτά δεν επηρεάζουν τη συμπεριφορά του ιού, ωστόσο ορισμένα θα αυξήσουν τη μολυσματικότητά του, τα συμπτώματα που προκαλεί ή την ικανότητα των εμβολίων να τον εξουδετερώνουν.
Στις τελευταίες τρεις περιπτώσεις, εμφανίζεται ένα νέο στέλεχος το οποίο μπορεί να είναι επικίνδυνο.
-Τι σημαίνει στέλεχος “ανησυχίας”;
Από την αρχή της πανδημίας έχουν εμφανιστεί ήδη χιλιάδες νέα στελέχη του SARS-CoV-2.
Ωστόσο, η συντριπτική πλειοψηφία αυτών είχε μεταλλάξεις που δεν επηρεάζουν τη συμπεριφορά του ιού.
Ανάλογα με την εντόπιση των παραπάνω μεταλλάξεων στο γενετικό υλικό του ιού, οι ιδιότητες του τελευταίου μπορεί να αλλάξουν.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας διαχωρίζει τα στελέχη του SARS-CoV-2 σε τρεις κύριες κατηγορίες:
- Τα στελέχη ενδιαφέροντος
- Τα στελέχη ανησυχίας
Οι παραπάνω κατηγορίες είναι ενδεικτικές της σοβαρότητας κάθε στελέχους και της εκτιμώμενης επίπτωσης που θα έχει αυτό στην πορεία της πανδημίας.
Σύμφωνα με τον ορισμό που έχει δώσει ο ΠΟΥ, τα στελέχη ενδιαφέροντος έχουν μεταλλάξεις:
-που πιθανώς επηρεάζουν τη μολυσματικότητα του ιού,
-τη σοβαρότητα των συμπτωμάτων που προκαλεί,
-την ευαισθησία του στα εμβόλια ή,
-τον τρόπο που διαγιγνώσκεται.
Στις περισσότερες περιπτώσεις τα στελέχη αυτής της κατηγορίας περιορίζονται σε μικρές περιοχές και δεν εξαπλώνονται εκτενώς.
Τα στελέχη ανησυχίας έχουν όλα τα χαρακτηριστικά των στελεχών της προηγούμενης κατηγορίας με τη διαφορά ότι εξαπλώνονται ταχύτερα.
Σε αυτή την κατηγορία στελεχών είναι σημαντικό να γίνουν άμεσα ενέργειες για να περιοριστεί η εξάπλωσή τους.
-Γιατί το στέλεχος Όμικρον είναι “στέλεχος ανησυχίας;”
Αν και ακόμα υπάρχουν αρκετά που δεν γνωρίζουμε για το στέλεχος Όμικρον, γνωρίζουμε ήδη ότι έχει αυξημένη μολυσματικότητα σε σχέση με το στέλεχος Δέλτα.
Μάλιστα, στη Νότια Αφρική η κατακόρυφη αύξηση των περιστατικών του ιού συνέπεσε με την εξάπλωση του παραπάνω στελέχους.
Το στέλεχος Όμικρον φέρει επίσης ένα μεγάλο αριθμό μεταλλάξεων συγκριτικά με το αρχικό στέλεχος την πανδημίας.
Κατά συνέπεια δεν γνωρίζουμε αν θα μπορεί να εξουδετερωθεί από τα αντισώματα των εμβολίων ούτε αν προκαλεί σοβαρότερα συμπτώματα σε σχέση με τα προηγούμενα στελέχη.
-Μπορεί η εμφάνιση νέων στελεχών να αποδίδεται στα χαμηλά ποσοστά εμβολιασμών;
Τα χαμηλά ποσοστά εμβολιαστικής κάλυψης μπορεί να οδηγήσουν σε εμφάνιση νέων στελεχών με δύο τρόπους και συγκεκριμένα:
-τόσο στο ατομικό όσο και,
-στο επίπεδο της κοινότητας.
Όπως προαναφέρθηκε, κάθε φορά που ένας ιός πολλαπλασιάζεται μπορεί να παρουσιάσει μεταλλάξεις.
Αν ο ιός κυκλοφορεί στην κοινότητα και μολύνει συνεχώς νέα άτομα, τότε πολλαπλασιάζεται σε μεγάλο βαθμό και επομένως υπάρχει μεγαλύτερος κίνδυνος να μεταλλαχθεί.
Σε ένα πληθυσμό με μεγάλο ποσοστό εμβολιασμένων ατόμων, ο ιός δεν μπορεί να εξαπλωθεί και άρα να μεταλλαχθεί εξίσου εύκολα.
Σε ατομικό επίπεδο, αν μολυνθούμε με τον ιό αλλά έχουμε εμβολιαστεί, τότε τα αντισώματα του εμβολίου θα ανακόψουν άμεσα τον πολλαπλασιασμό του ιού με αποτέλεσμα να περιοριστεί ο κίνδυνος μεταλλάξεων.
Όπως έχουν δείξει αρκετά δεδομένα, στα εμβολιασμένα άτομα, ακόμα κι αν τελικά μολυνθούν με τον ιό, ο τελευταίος θα αντιμετωπιστεί ταχύτερα σε σχέση με τους ανεμβολίαστους.
Αυτό συμβαίνει γιατί ο οργανισμός έχει ήδη αντισώματα έτοιμα να εξουδετερώσουν τον ιό τα οποία θα ενεργοποιηθούν άμεσα.
Αντίθετα, σε ένα ανεμβολίαστο άτομο, καθώς αυτή είναι η πρώτη συνάντηση του ανοσοποιητικού συστήματος με τον ιό, ο τελευταίος θα έχει αρκετό χρόνο να πολλαπλασιαστεί.
-Η σημαντικότητα του εμβολιασμού και της τρίτης δόσης
Για τους παραπάνω λόγους καταλαβαίνουμε ότι είναι σημαντικό να εμβολιαστούμε και με τις τρεις δόσεις, εφόσον έχουμε αυτή τη δυνατότητα.
Τα υπόλοιπα μέτρα πρόληψης, όπως:
-το πλύσιμο των χεριών,
-η χρήση μάσκας και,
-η κοινωνική αποστασιοποίηση μπορεί επίσης να βοθήσουν σημαντικά.
Πρέπει να τονιστεί στο σημείο αυτό ότι ο εμβολιασμός θα πρέπει να γίνεται σε παγκόσμιο επίπεδο.
Όπως έχουμε ήδη διαπιστώσει, αν έχουμε περιοχές με πολύ χαμηλά ποσοστά εμβολιασμού, τότε στις περιοχές αυτές υπάρχει αυξημένος κίνδυνος να εμφανιστούν νέα στελέχη.
Για παράδειγμα, τόσο το στέλεχος Όμικρον όσο και το στέλεχος Βήτα εμφανίστηκαν στη Νότια Αφρική, μία χώρα όπου το ποσοστό εμβολιαστικής κάλυψης είναι κάτω από 10%.
Την ίδια στιγμή στις χώρες του Δυτικού κόσμου τα ποσοστά εμβολιασμών έχουν ξεπεράσει το 65%.
Από τα παραπάνω καταλαβαίνουμε ότι θα είναι απαραίτητο να διατεθούν εμβόλια σε όλες τις χώρες, καθώς πρακτικά η άμυνά μας ενάντια στον ιό πρακτικά εξαρτάται άμεσα από κάθε χώρα ξεχωριστά.