Η ταχεία εξάπλωση της πανδημίας της COVID-19 οδήγησε σε αρκετές έρευνες οι οποίες είχαν στόχο να εξετάσουν τους μηχανισμούς που χρησιμοποιεί ο ιός για να μολύνει νέα άτομα.
Ένας από αυτούς είναι και η εξάπλωση μέσω αερολυμάτων, σωματιδίων δηλαδή τα οποία απελευθερώνονται από την αναπνοή, το βήχα ή το φτέρνισμα.
Η μετάδοση του SARS-CoV-2 έχει βρεθεί από την αρχή της πανδημίας στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος, ωστόσο έχουν κυκλοφορήσει αρκετές λανθασμένες αντιλήψεις σχετικά με τον τρόπο που αυτή συμβαίνει.
Μία νέα έρευνα που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Journal of Hospital Infection, αναφέρεται στους 6 πιο γνωστούς μύθους για τη μετάδοση μέσω αερολυμάτων και παραθέτει τα επιστημονικά δεδομένα που αποδεικνύουν για ποιο λόγο οι αντιλήψεις αυτές δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα.
Μύθος 1: Τα αερολύματα είναι σταγονίδια με διάμετρο κάτω από 5μm
Ο λανθασμένος αυτός ορισμός χρησιμοποιήθηκε προσφάτως και σε μία ανακοίνωση του Παγκοσμίου Οργανισμού Υγείας (WHO).
Η ομιλία, ο βήχας και το φτέρνισμα μπορούν να δημιουργήσουν αναπνευστικά σταγονίδια με μέγεθος από 1μm μέχρι πάνω από 100μm.
“Αρκετά από τα παραπάνω σταγονίδια μπορεί να παραμείνουν για παρατεταμένη διάρκεια στον αέρα.
Σήμερα δεν είναι εύκολο να προσδιοριστεί ένα σαφές όριο για τα αερολύματα, καθώς η ικανότητά τους να παραμένουν στον αέρα εξαρτάται όχι μόνο από το μέγεθός τους, αλλά και από την ταχύτητα με την οποία εκλύονται, καθώς και από τη συμπεριφορά του αέρα“, αναφέρει ο κ. Αντώνιος Δημητρακόπουλος, προσθέτοντας:.
Αναλόγως της ροής του αέρα, ακόμα και σωματίδια μεγαλύτερα από 5μm μπορεί να ταξιδέψουν για περισσότερο από 1 ή 2 μέτρα, την απόσταση δηλαδή που γνωρίζουμε ότι τα σταγονίδια πέφτουν στο έδαφος.
“Κατά συνέπεια, ακόμα και μεγαλύτερα σταγονίδια μπορεί να συμπεριφέρονται ως αερολύματα.
Αν θέλουμε, επομένως, να θέσουμε ένα πιο ακριβές όριο για το χαρακτηρισμό ενός σωματιδίου ως αερόλυμα το οποίο παραμένει στον αέρα για παρατεταμένη διάρκεια, θα ήταν πιο σωστό να χρησιμοποιήσουμε τα 100μm“.
Μύθος 2: Όλα τα σωματίδια με διάμετρο [άνω από 5μm πέφτουν στο έδαφος σε απόσταση 1-2 μέτρων από την πηγή έκλυσής τους
Καθώς ακόμα και σε κλειστούς χώρους υπάρχουν ήπια ρεύματα αέρα, τα σωματίδια της εκπνοής που έχουν μέγεθος 5-10μm μπορεί να μην πέσουν στο έδαφος σε απόσταση 1-2 μέτρων από την πηγή έκλυσης.
“Το μέγεθος των σωματιδίων θα πρέπει να είναι τουλάχιστον 50-100 μm για να πέσει στο έδαφος μέσα σε αυτή την απόσταση.
Σωματίδια μικροτέρου μεγέθους μπορεί να ταξιδέψουν σε μεγαλύτερες αποστάσεις.
Οι κινήσεις των ανθρώπων, ή άλλες μεταβολές στον αέρα μπορεί να βοηθήσουν τα σωματίδια να εξαπλωθούν μακρύτερα από τα 2 μέτρα“, εξηγεί ο κ. Δημητρακόπουλος.
Σε πλήρη άπνοια, ένα σωματίδιο μεγέθους 50 μm πέφτει στο έδαφος σε περίπου 20 δευτερόλεπτα από ύψος 1.5 μέτρου.
Σε νοσοκομεία με μεγάλη κίνηση, υπάρχουν ρεύματα αέρα που επιτρέπουν στα αερολύματα να παραμείνουν στον αέρα για μεγαλύτερη διάρκεια και να ταξιδέψουν μεγαλύτερες αποστάσεις.
Μύθος 3: Αν μεταδίδεται σε κοντινές αποστάσεις, τότε δεν χρησιμοποιεί αερολύματα
Γνωρίζουμε σήμερα ότι η μετάδοση με αερολύματα μπορεί να γίνει τόσο σε κοντινές όσο σε μακρινές αποστάσεις οι οποίες ξεπερνούν τα 1-2 μέτρα.
Οι περισσότεροι λοιμώδεις παράγοντες μεταδίδονται σε κοντινές αποστάσεις.
Για παράδειγμα, διάφορες έρευνες έχουν δείξει ότι ο ιός της γρίπης μεταδίδεται συνήθως στην απόσταση που συνομιλούμε με ένα άλλο άτομο.
Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι ιοί, όπως ο SARS-CoV-2 είναι αδύνατο να μεταδοθούν σε μεγαλύτερες αποστάσεις.
Διάφοροι παράγοντες, όπως η ροή του αέρα, ο εξαερισμός και το ιικό φορτίο που απελευθερώνεται μπορεί να επηρεάσουν την απόσταση στην οποία μεταδίδεται ένας ιός.
Μύθος 4: Αν το R0 δεν είναι μεγάλο, τότε ο ιός δεν μεταδίδεται με αερολύματα
Ο δείκτης R0 αναφέρεται στον αριθμό των ατόμων που μπορεί να μολύνει ένας φορέας του ιού.
Η οδός μετάδοσης δεν παίζει ρόλο στον παραπάνω ορισμό.
Η ακρίβεια του δείκτη εξαρτάται από την ικανότητά μας να ανιχνεύσουμε όλα τα περιστατικά που μόλυνε ο φορέας.
Σε άλλες λοιμώξεις που μεταδίδονται με αερολύματα, όπως η ανεμευλογιά και η ιλαρά, η διάγνωση των περιστατικών μπορεί να γίνει αρκετά εύκολα, γεγονός που μας βοηθά να εκτιμήσουμε καλύτερα την τιμή του δείκτη.
“Ωστόσο, στην COVID-19, ο ακριβής υπολογισμός του R0 αποτελεί πρόκληση, καθώς πολλά περιστατικά είναι ασυμπτωματικά.
Η μετάδοση του ιού μπορεί να συμβεί επίσης και στο προσυμπτωματικό στάδιο.
Γνωρίζουμε σήμερα ότι ο δείκτης R0 δεν αποτελεί ένδειξη ή απόδειξη της μετάδοσης ενός παθογόνου με αερολύματα.
Για παράδειγμα, ο ιός Bacillus anthracis, που προκαλεί τη νόσο του άνθρακα, έχει R0=0, ωστόσο μεταδίδεται με αερολύματα”, σημειώνει ο κ. Αντώνιος Δημητρακόπουλος.
Μύθος 5: Αν ένα παθογόνο μεταδίδεται με αερολύματα, τότε οι χειρουργικές και οι πάνινες μάσκες δεν μπορούν να περιορίσουν την εξάπλωσή του. Ο SARS-CoV-2 έχει διάμετρο 100nm (0.1μm), επομένως οι μάσκες είναι άχρηστες
Έρευνες έχουν δείξει ότι τόσο οι χειρουργικές όσο και οι πάνινες μάσκες μπορούν να περιορίσουν τα σωματίδια που απελευθερώνονται με την εκπνοή, αλλά και τα σωματίδια που εισπνέονται.
Οι χειρουργικές μάσκες μπορούν να περιορίσουν τη μετάδοση του ιού κατά 67-75%, ενώ οι πάνινες μάσκες προστατεύουν από τα εισερχόμενα σωματίδια σε ποσοστό 50-75%.
Η χρησιμότητα της μάσκας έγκειται στο φιλτράρισμα των σταγονιδίων σιέλου ή βλέννης τα οποία έχουν μέγεθος πάνω από 0.5μm και περιέχουν σωματίδια του ιού.
Μύθος 6: Τα σωματίδια που δεν καλλιεργούνται σε τρυβλίο, δεν είναι μολυσματικά
Η καλλιέργεια ενός ιού σε τρυβλίο δεν είναι κάτι εύκολο καθώς συνήθως χρειαζόμαστε περισσότερα του ενός σωματίδια για την έναρξη της καλλιέργειας.
“Οι περισσότερες τεχνικές δειγματοληψίας συγκεντρώνουν (όπως η ηλεκτρική σκούπα) τα σωματίδια του ιού που βρίσκονται στον αέρα, τα οποία και τοποθετούν σε ένα υγρό μέσο καλλιέργειας.
Ωστόσο, η μέθοδος αυτή χρησιμοποιεί ισχυρές δυνάμεις που μπορεί να προκαλέσουν βλάβες στον ιό, με αποτέλεσμα ο τελευταίος να μην μπορεί να πολλαπλασιαστεί“, επισημαίνει ο κ. Δημητρακόπουλος, προσθέτοντας:.
Η εισπνοή των αερολυμάτων από τον άνθρωπο είναι πολύ πιο ήπια διαδικασία και δεν επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό τον ιό.
Κατά συνέπεια, η αδυναμία καλλιέργειας των ιών του αέρα δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν ιοί.
Αυτός είναι και ο λόγος που η ταυτοποίηση του ιικού RNA αποτελεί καλύτερη μέθοδο διάγνωσης