Όσο ενοχλητικό και αν είναι να το παραδεχτούμε, η φράση «ακαταστασία ισούται με άγχος» δεν είναι απλώς ένα πιασάρικο σλόγκαν, αλλά έχει επιστημονική βάση. Η ακαταστασία μπορεί πραγματικά να βλάψει την ψυχική υγεία.
Οι ψυχοθεραπευτές προειδοποιούν ότι το να κρατάμε στο σπίτι τα υπάρχοντά μας για πολύ καιρό μπορεί να δημιουργήσει «ένα συναισθηματικό κελί από το οποίο είναι δύσκολο να ξεφύγουμε».
Η Δρ Katie Barge δήλωσε στην Daily Mail ότι το παλιό ρητό «τακτοποιημένο σπίτι, τακτοποιημένο μυαλό» επιβεβαιώνεται από την έρευνα — και το φαινόμενο αυτό είναι ιδιαίτερα έντονο στις γυναίκες, στα άτομα με ψυχικά προβλήματα και σε όσους πάσχουν από ADHD.
«Τα όπλα μαζικής καταστροφής δεν είναι το μόνο πρόβλημα»: Επιστήμονες κύρους προειδοποιούν
«Είναι ένας φαύλος κύκλος», εξήγησε.
«Όσο πιο επιρρεπής είσαι στο άγχος και την ανησυχία, τόσο πιο πιθανό είναι να έχεις ένα ακατάστατο σπίτι, το οποίο στη συνέχεια τροφοδοτεί αυτό το άγχος και την ανησυχία.
Το άγχος τροφοδοτεί την ακαταστασία και η ακαταστασία τροφοδοτεί το άγχος.
Ο εγκέφαλός μας αντιλαμβάνεται την ακαταστασία ως οπτικό θόρυβο, ο οποίος μας δυσκολεύει να συγκεντρωθούμε και να χαλαρώσουμε.
Γι’ αυτό η ακαταστασία μας εξαντλεί, επειδή δημιουργεί κόπωση στη λήψη αποφάσεων. Αντί να σκεφτόμαστε “ποια είναι η επόμενη δουλειά μου;”, οι άνθρωποι κολλάνε στο ερώτημα “να τακτοποιήσω την ακαταστασία;”. Αυτό φράζει τον εγκέφαλό μας».
Σπίτια «μουσεία»
Τα σπίτια συχνά λειτουργούν ως μουσεία προσωπικής ιστορίας, γεμάτα με αναμνηστικά από διακοπές, ντουλάπες γεμάτες με ρούχα που σπάνια φοριούνται και το αναπόφευκτο συρτάρι με «μικροπράγματα» που είναι καλύτερα να μην ανοίγεται.
Το μυστήριο του Ingo Swann: Είχε «τηλεπαθητική όραση», τον προσέλαβε η CIA
Αν και μπορεί να φαίνεται ανακουφιστικό να περιβάλλουμε τον εαυτό μας με ενθύμια του παρελθόντος, οι έρευνες δείχνουν ότι η υπερβολική ακαταστασία μπορεί να είναι επιβλαβής για την υγεία — και όταν οι άνθρωποι συνειδητοποιούν ότι πρέπει να αναλάβουν δράση, μπορεί να τους φαίνεται αδύνατο να ξέρουν από πού να ξεκινήσουν.
«Υπάρχει ένα σημείο καμπής», είπε η Δρ Barge. «Όταν το σπίτι σας γίνεται τόσο ακατάστατο και γεμάτο, φτάνει σε ένα σημείο υπερφόρτωσης όπου ο εγκέφαλος δεν μπορεί καν να βρει τη δύναμη για να επικεντρωθεί στο να καθαρίσει».
Μια μελέτη του 2009 από το UCLA βρήκε μια άμεση σχέση μεταξύ ακατάστατων σπιτιών και υψηλών επιπέδων κορτιζόλης, της ορμόνης του στρες του σώματος.
Οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι οι γυναίκες που ζουν σε ακατάστατα νοικοκυριά παράγουν περισσότερη κορτιζόλη από όσες ζουν σε πιο τακτοποιημένα περιβάλλοντα.
Υπάρχουν πολλοί λόγοι για τους οποίους η ακαταστασία συσσωρεύεται.
Μερικές φορές είναι συναισθηματικός λόγος, μερικές φορές προέρχεται από την ενοχή για το πόσα χρήματα ξοδεύτηκαν σε αντικείμενα που δεν χρησιμοποιούνται και μερικές φορές είναι η απατηλή ελπίδα ότι μπορεί να αποδειχθούν χρήσιμα «κάποια μέρα».
Οι οικογένειες αντιμετωπίζουν επιπλέον προκλήσεις, καθώς τα παιδιά μεγαλώνουν πολύ γρήγορα, και τα παλιά τους ρούχα και παιχνίδια συχνά δεν πετάγονται, δημιουργώντας ένα ακόμη βουνό ακαταστασίας.
«Ανάγκη προσκόλλησης» στο παρελθόν
Και η ακαταστασία μπορεί ακόμη και να «μεταδοθεί» από γενιά σε γενιά. «Αν μεγαλώσαμε σε ακατάστατα σπίτια, είναι πιο πιθανό να έχουμε και εμείς ακατάστατα σπίτια», πρόσθεσε η Δρ Barge.
Στο πιο ακραίο άκρο της κλίμακας βρίσκονται οι ρακοσυλλέκτες — άνθρωποι των οποίων τα σπίτια γίνονται ακατοίκητα λόγω του τεράστιου όγκου των αντικειμένων που συσσωρεύουν, μερικά από τα οποία είναι δεκαετίες παλιά, σπασμένα ή σάπια.
«Συχνά η συσσώρευση αντικειμένων συνδέεται με ανάγκες προσκόλλησης, σχετίζεται πραγματικά με την παιδική ηλικία και το παιδί που έχουμε μέσα μας», εξήγησε.
«Η ανάγκη να κρατάμε τα πράγματα συναισθηματικά μπορεί συχνά να οφείλεται στο γεγονός ότι δεν λάβαμε την ανατροφή που θέλαμε από τους γονείς μας, οπότε αναπτύσσουμε συναισθηματικές προσκολλήσεις σε κάρτες γενεθλίων και πράγματα όπως αυτά, όπου οι άνθρωποι δείχνουν την αγάπη τους.
Ομοίως, κρατάμε απλά ανόητα πράγματα που έχουν τέτοιου είδους αξία για εμάς – είναι μια αντίδραση».
Ως ψυχοθεραπεύτρια, η Δρ Barge έχει συνεργαστεί με δεκάδες ρακοσυλλέκτες και άλλους που αγωνίζονται να οργανώσουν πολλαπλά κιβώτια με προσωπικά αντικείμενα.
«Πολύ συχνά χρησιμοποιώ καθοδηγούμενο διαλογισμό και υπνοθεραπεία για να “διαλύσω” τη σύνδεση με το αντικείμενο και το συναίσθημα», είπε.
«Συνήθως αυτό έχει να κάνει με κάτι όπως ο θάνατος ενός γονέα όταν ήταν νέοι, ή διαζύγιο των γονιών τους, ή όταν είναι μεγαλύτεροι και τα παιδιά τους φεύγουν από το σπίτι και νιώθουν ότι “άδειασε η φωλιά” τους».
«Τους βοηθάω να καταλάβουν ότι το συναίσθημα στο οποίο προσκολλώνται – είτε είναι η αγάπη του παιδιού τους, είτε η αγάπη που αναζητούν – δεν βρίσκεται σε αυτό το αντικείμενο».
Η Δρ Barge προσφέρει επίσης πρακτικές συμβουλές στους πελάτες της. «Τους λέω να ξεκινήσουν με ένα μικρό χώρο, ακόμα και με ένα μόνο συρτάρι», είπε. «Αν όλο το σπίτι είναι ακατάστατο, η κατάσταση θα συνεχίσει να χειροτερεύει, καθώς το να την αντιμετωπίσουμε με μία κίνηση φαίνεται πολύ δύσκολο».
Εξάντηληση από την ακαταστασία
Τις απόψεις της συμμερίζεται και η Ingrid Jansen, που συνδιοργανώνει το podcast The Declutter Hub με τη Lesley Spellman.
«Το να ζεις σε ένα ακατάστατο περιβάλλον σημαίνει ότι πρέπει να παίρνεις εκατοντάδες μικρές αποφάσεις κάθε μέρα: πού είναι αυτό το πράγμα, το χρειάζομαι, τι να το κάνω; Αυτό είναι εξαντλητικό και δημιουργεί κόπωση από τις αποφάσεις», είπε στην Mail.
«Το να κρατάς παλιά αντικείμενα – όπως παλιά ρούχα, βιβλία ή διακοσμητικά – συχνά συνδέει τους ανθρώπους με το παρελθόν τους. Αντί να μας βοηθούν να τιμούμε τις αναμνήσεις μας, αυτά τα αντικείμενα μπορούν να μας βαραίνουν και να μας εμποδίζουν να προχωρήσουμε.
Τελικά, η αποσυμφόρηση δεν έχει να κάνει μόνο με τη δημιουργία ενός τακτοποιημένου σπιτιού. Έχει να κάνει με τη δημιουργία ενός πιο ήρεμου μυαλού, ισχυρότερων ρουτινών και καλύτερης ευημερίας. Περισσότερος χώρος στο σπίτι σου σημαίνει πραγματικά περισσότερο χώρο στο μυαλό σου – και αυτό σημαίνει περισσότερη ηρεμία στη ζωή σου».