Σύμφωνα με τις παρατηρήσεις μίας νέας έρευνας που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Nature, αρκετά από τα φάρμακα που χρησιμοποιούμε συχνά μπορεί να εισέρχονται στα βακτήρια του εντέρου, γεγονός που μειώνει την αποτελεσματικότητα του φαρμάκου, τροποποιώντας παράλληλα και τη λειτουργία των βακτηρίων αυτών.
Η παραπάνω αλληλεπίδραση, όπως υποστηρίζει η μελέτη, παρατηρείται σε αρκετά φάρμακα τα οποία χορηγούνται για διάφορες ενδείξεις από το άσθμα και την κατάθλιψη μέχρι το διαβήτη.
Η παρατήρηση αυτή έχει ιδιαίτερη σημασία καθώς μπορεί να εξηγήσει γιατί η χορήγηση του ίδιου φαρμάκου σε διαφορετικούς ασθενείς προκαλεί διαφορετικές ανεπιθύμητες ενέργειες και δεν έχει την ίδια αποτελεσματικότητα.
Γνωρίζουμε σήμερα ότι τα βακτήρια μπορούν να επηρεάσουν συγκεκριμένα φάρμακα μέσω μίας διαδικασίας γνωστής ως βιομετατροπή.
Η παρούσα μελέτη είναι ουσιαστικά η πρώτη που δείχνει ότι ορισμένα είδη βακτηρίων του εντέρου, προσλαμβάνουν διάφορα φάρμακα, γεγονός που προκαλεί μεταβολές τόσο στη δραστηριότητα όσο και στον αριθμό των βακτηρίων.
Το παραπάνω φαινόμενο επηρεάζει την αποτελεσματικότητα του φαρμάκου τόσο άμεσα όσο και έμμεσα.
-Άμεσα, γιατί η πρόσληψή του από τα βακτήρια μειώνει την ποσότητα που απορροφάται τελικά από τον οργανισμό και,
–έμμεσα γιατί οι μεταβολές στη σύνθεση του μικροβιώματος μπορεί να προκαλέσουν ανεπιθύμητες ενέργειες.
Το ανθρώπινο έντερο φιλοξενεί αρκετά διαφορετικά είδη βακτηρίων τα οποία παίζουν σημαντικό ρόλο για την υγεία του ανθρώπου και αποτελούν το εντερικό μικροβίωμα.
Η σύνθεση του μικροβιώματος διαφέρει σημαντικά στον κάθε άνθρωπο και έχει συνδεθεί στο παρελθόν με:
-την παχυσαρκία,
-τη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος, καθώς και,
-την ψυχική υγεία.
Στην παρούσα μελέτη, οι επιστήμονες εξέτασαν 25 είδη βακτηρίων που απαντώνται συχνά στο έντερο και παρατήρησαν την αλληλεπίδρασή τους με 15 φάρμακα που χορηγούνται από του στόματος.
Τα φάρμακα αυτά, μεταξύ των οποίων και τα αντικαταθλιπτικά, χορηγούνται ευρέως, ωστόσο δεν έχουν την ίδια αποτελεσματικότητα ούτε προκαλούν τις ίδιες ανεπιθύμητες ενέργειες σε όλους τους ασθενείς.
Μετά τα πειράματα που έκαναν, παρατήρησαν συνολικά 70 αλληλεπιδράσεις ανάμεσα σε βακτήρια και φάρμακα, εκ των οποίων οι 27 δεν είχαν καταγραφεί στο παρελθόν.
Αν και προηγούμενες μελέτες είχαν δείξει ότι τα βακτήρια μπορούν να επηρεάσουν τη χημική δομή ορισμένων φαρμάκων, όταν οι επιστήμονες εξέτασαν περαιτέρω την παραπάνω αλληλεπίδραση διαπίστωσαν ότι για 17 από τις 29 νέες αλληλεπιδράσεις το φάρμακο εισήλθε στο βακτήριο, χωρίς να τροποποιηθεί η δομή του.
Όπως υποστήριξαν οι επιστήμονες της μελέτης, μέχρι σήμερα πιστεύαμε ότι τα βακτήρια μπορούσαν να επηρεάσουν τη βιοδιαθεσιμότητα των φαρμάκων αποκλειστικά μέσω της βιομετατροπής.
Παραδείγματα φαρμάκων που συσσωρεύονται στα βακτήρια του εντέρου είναι:
-το αντικαταθλιπτικό φάρμακο ντουλοξετίνη και,
-το αντιδιαβητικό ροσιγλιταζόνη.
Για ορισμένα φάρμακα, όπως η μοντελουκάστη (για το άσθμα) και η ροφλουμιλάστη (για τη χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια), παρατηρήθηκε ότι τα φάρμακα συσσωρεύονται σε ένα βακτήριο και τροποποιούνται από κάποιο άλλο.
Η έρευνα διαπίστωσε επίσης ότι η συσσώρευση των φαρμάκων στα βακτήρια μπορεί να επηρεάσει το μεταβολισμό των τελευταίων.
Για παράδειγμα, το αντικαταθλιπτικό ντουλοξετίνη μπορεί να προσδεθεί σε διάφορα μεταβολικά ένζυμα των βακτηρίων, επηρεάζοντας έτσι τους μεταβολίτες που εκκρίνουν.
Θέλοντας να εξερευνήσουν περισσότερο το παραπάνω φαινόμενο, οι επιστήμονες δημιούργησαν ορισμένες καλλιέργειες βακτηρίων με αρκετά διαφορετικά είδη και παρατήρησαν ότι η ντουλοξετίνη μπορεί να επηρεάσει σημαντικά την ισορροπία τους.
Πρακτικά το φάρμακο επηρέασε τα μόρια που παράγουν τα βακτήρια στα οποία συσσωρεύθηκε.
Τα υπόλοιπα είδη βακτηρίων κατανάλωσαν τα μόρια αυτά, με αποτέλεσμα να πολλαπλασιαστούν και να αυξήσουν σημαντικά τον πληθυσμό τους.
Οι επιστήμονες επιβεβαίωσαν τις παρατηρήσεις τους στον C. elegans, ένα νηματοειδή σκώληκα που χρησιμοποιείται συχνά στις έρευνες για τα βακτήρια του εντέρου.
Στα πειράματα αυτά επικεντρώθηκαν περισσότερο στη ντουλοξετίνη, ένα φάρμακο το οποίο συσσωρεύεται σε ορισμένα βακτήρια, όχι όμως σε όλα.
Όπως παρατήρησαν, οι σκώληκες που είχαν βακτήρια στα οποία συσσωρεύεται το φάρμακο είχαν διαφορετική συμπεριφορά από τους σκώληκες που είχαν άλλα βακτήρια, όταν εκτέθηκαν τελικά σε ντουλοξετίνη.
Οι επιστήμονες της έρευνας υποστήριξαν ότι το μικροβίωμα θα πρέπει να λογίζεται πλέον ως όργανο του σώματος, καθώς είναι εμφανές ότι οι μεταβολές στη λειτουργία του μπορεί να επηρεάσουν σημαντικά την υγεία μας.
Καταλήγοντας, οι ερευνητές τόνισαν ότι ο επόμενος στόχος τους είναι να εξετάσουν σε ατομικό επίπεδο τις αλληλεπιδράσεις του μικροβιώματος με φάρμακα όπως τα αντικαταθλιπτικά.
Με τον τρόπο αυτό θα είναι δυνατό να διαπιστώσουν πώς ανταποκρίνεται ο κάθε ασθενής και ποιες ανεπιθύμητες ενέργειες μπορεί να παρουσιάσει από το φάρμακο.
Ο τελικός στόχος είναι να μπορεί να προσδιοριστεί σε ατομικό επίπεδο ποια είναι η ιδανική δόση για τον κάθε ασθενή.
Πηγή: Αντώνιος Δημητρακόπουλος – Ερρίκος Ντυνάν Hospital Center