Η τεστοστρόνη είναι αναμφισβήτητα η πιο ισχυρή ανδρογόνος ορμόνη. Ο ρόλος της είναι καθοριστικός για την ανάπτυξη και την ωρίμαση των γεννητικών οργάνων του άνδρα, αλλά και για την ανάπτυξη των δευτερευόντων χαρακτηριστικών του ανδρικού φύλου, όπως η χροιά της φωνής, η τριχοφυΐα, η μυϊκή και η οστική μάζα, καθώς και η αιμοποίηση. Όταν μάλιστα οι τιμές της είναι φυσιολογικά υψηλές, τότε συνδέεται με μεγαλύτερη μυϊκή δύναμη και σεξουαλική ορμή.
Step by step
Ενδομήτρια: Ο ρόλος της τεστοστερόνης είναι καθοριστικός για τη διάπλαση και την ανάπτυξη του άρρενος εμβρύου, τη διαμόρφωση του αναπαραγωγικού του συστήματος, αλλά και του εγκεφάλου του.
Εφηβεία: Τα επίπεδα της τεστοστερόνης αυξάνονται σταδιακά κατά τη διάρκεια της εφηβείας. Τα πρώτα σημάδια είναι η αλλαγή στη φωνή του αγοριού, το «άνοιγμα» της πλάτης, αλλά και η πιο αρρενωπή δομή του προσώπου του.
18 ετών: Στην ηλικία αυτή τα επίπεδα της τεστοστερόνης μπορεί να φτάνουν φυσιολογικά στις υψηλότερες τιμές τους (1.200 ng/dL).
Ενήλικη ζωή: Στον μέσο ενήλικο άνδρα οι τιμές της τεστοστερόνης κυμαίνονται στα 270-1.100 ng/dL.
Σημ.: ng/dL = νανογραμμάρια ανά δέκατο του λίτρου
Φυσιολογική μείωση
Με την ηλικία η τεστοστερόνη παρουσιάζει μια φυσιολογική πτώση. Εκτιμάται ότι μετά την ηλικία των 30 ετών παρουσιάζεται μια μείωση της τάξεως του 1% ανά έτος. Η προοδευτική αυτή μείωση αποτελεί μια φυσιολογική διαδικασία της γήρανσης και στο πλαίσιό της είναι αναμενόμενο να παρουσιαστεί (σε άνδρες μεγαλύτερης ηλικίας) σταδιακή απώλεια της μυϊκής και οστικής μάζας, μειωμένη στυτική λειτουργία και αύξηση της κοιλιακής παχυσαρκίας. Σε αντίθεση δε με τις γυναίκες, όπου η αντίστοιχη μείωση των κατεξοχήν γυναικείων ορμονών, των οιστρογόνων, είναι δραματική και έχει ως αποτέλεσμα την εμμηνόπαυση, στους άνδρες η αργή και προοδευτική μείωση της τεστοστερόνης δεν τους αφήνει ουσιαστικά ποτέ χωρίς απόθεμα ανδρογόνων, γι’ αυτό και είναι σε θέση να τεκνοποιούν και σε μεγαλύτερες ηλικίες.
Πότε υπάρχει πρόβλημα
Τιμές της τεστοστερόνης εκτός του φυσιολογικού εύρους μπορεί να υποκρύπτουν κάποιο σοβαρό πρόβλημα υγείας, όπως υπογοναδισμό, όπου οι ενδοκρινείς αδένες παράγουν ελάχιστα ανδρογόνα, κάποια χρόνια νόσο, όπως ο διαβήτης, πρόωρη ή καθυστερημένη έναρξη της εφηβείας, υποφυσιακή ανεπάρκεια, καρκίνο των όρχεων.
Οι «εχθροί» της τεστοστερόνης
* Η κατανάλωση αλκοόλ και ουσιών (συμπεριλαμβανομένων και των στεροειδών).
* Η υπερβολική σωματική καταπόνηση.
* Το χρόνιο στρες.
* Η παχυσαρκία.
* Τραυματισμοί ή άλλες παθήσεις στους όρχεις (όπου παράγεται η τεστοστερόνη), π.χ. λοιμώξεις (παρωτίτιδα), γενετικές βλάβες.
* Χρόνια νοσήματα, όπως μεταβολικό σύνδρομο, σακχαρώδης διαβήτης, χρόνια νεφρική ανεπάρκεια, παθήσεις της υπόφυσης, μεσογειακή αναιμία και νευρογενής ανορεξία.
* Λήψη φαρμάκων (π.χ. κορτιζόνη, ορισμένα αντιυπερτασικά, χημειοθεραπευτικά, καθώς και αντιανδρογόνα που χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση του καρκίνου του προστάτη).
Θεραπευτική λήψη
Σε ό,τι αφορά την εξωγενή χορήγησή της (με γέλη, ενέσεις ή χάπια), αυτή γίνεται μόνο για θεραπευτικούς λόγους, εφόσον υπάρχει διεγνωσμένο πρόβλημα όπου οι τιμές της τεστοστερόνης είναι παθολογικά χαμηλές και υπάρχουν κλινικά συμπτώματα.
Με άλλα λόγια, η τεστοστερόνη δεν χορηγείται σε μεσήλικους άνδρες απλώς και μόνο για «τόνωση», ούτε και σε νέους και υγιείς άνδρες για «μυϊκό φούσκωμα». Οι ειδικοί εξηγούν ότι όταν η τεστοστερόνη είναι σε φυσιολογικά επίπεδα και λαμβάνεται εξωγενώς χωρίς ιατρική συνταγή, είτε για μυϊκή ενδυνάμωση είτε για τόνωση της λίμπιντο, τότε μπορεί να προκαλέσει ανεπιθύμητες ενέργειες, όπως προβλήματα στο ήπαρ, γυναικομαστία, αύξηση του κοιλιακού λίπους και διαταραχές σπέρματος, ακόμη και (αναστρέψιμη) καταστολή της ενδογενούς παραγωγής της τεστοστερόνης του ατόμου που την παίρνει εξωγενώς.
Boost it!
Ο ισορροπημένος τρόπος ζωής, σε συνδυασμό με σωστή διατροφή, συστηματική άσκηση και καταπολέμηση του στρες, συμβάλλει στη διατήρηση της τεστοστερόνης σε ικανοποιητικά επίπεδα και στην καθυστέρηση του ρυθμού μείωσής της.
Ασφαλής για την καρδιά;
Τα τελευταία χρόνια υπάρχει συζήτηση για την καρδιαγγειακή ασφάλεια της εξωγενούς χορήγησης της τεστοστερόνης και αν και το θέμα παραμένει ανοικτό, οι περισσότερες μελέτες καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι η χορήγησή της είναι ασφαλής για την καρδιά. Επομένως, σύμφωνα με τους ειδικούς, η σημαντικότερη αντένδειξη για τη φαρμακευτική χορήγησή της αποτελεί ο καρκίνος του προστάτη σε ηλικιωμένους ασθενείς.
Έχουν και οι γυναίκες
Η τεστοστερόνη μπορεί να είναι ο πρωταγωνιστής των ανδρικών ορμονών, αλλά η φύση έχει προβλέψει την έκκρισή της και στον γυναικείο οργανισμό (από τις ωοθήκες) σε πολύ μικρότερη ποσότητα, με τις φυσιολογικές τιμές να κυμαίνονται στα 10-80 ng/dL. Η υπερβολική παραγωγή ανδρογόνων στον γυναικείο οργανισμό προκαλεί συμπτώματα όπως υπογονιμότητα, τριχόπτωση, ακμή, ανώμαλο κύκλο ή απουσία εμμήνου ρύσεως και τριχοφυΐα στο πρόσωπο.