Μια μελέτη στο περιοδικό Neurology, βασισμένη στην ανάλυση εγκεφάλων από 294 νεκροψίες, δείχνει ότι γνωστικά ενισχυτικές δραστηριότητες θα μπορούσαν να αμβλύνουν τις επιπτώσεις της φυσικής φθοράς του εγκεφάλου.
Η μελέτη παρακολούθησε εκατοντάδες άτομα επί 15 χρόνια. Πολλές προηγούμενες μελέτες έχουν μια δείξει ότι οι γνωστικά ενισχυτικές δραστηριότητες συνδέονται με την πιο αργή εξασθένηση των γνωστικών λειτουργιών, αλλά η σχέση αυτή δεν είναι ακόμη πλήρως κατανοητή.
Μια υπόθεση είναι ότι η γνωστική δραστηριότητα καθυστερεί τις αρνητικές συνέπειες των βλαβών του εγκεφάλου – φυσικές ανωμαλίες – που έρχονται με την ηλικία, μετά από τραύμα ή ασθένεια.
Οι ερευνητές της μελέτης ακολούθησαν 1.651 ηλικιωμένους συμμετέχοντες για 15 χρόνια, αρχής γενομένης το 1997. Κάθε συμμετέχων έλαβε μια ερωτηματολόγιο για τη γνωστική δραστηριότητας τους, απαντώντας σε ερωτήσεις σχετικά με δραστηριότητες όπως η ανάγνωση, επισκέψεις σε βιβλιοθήκες ή συγγραφή γραμμάτων. Οι συμμετέχοντες έκαναν επίσης 19 διαφορετικές γνωστικές δοκιμασίες κάθε χρόνο της μελέτης και εξεταζόντουσαν τακτικά για νευρολογικές νόσους.
Μέχρι το 2012, 294 από τους συμμετέχοντες είχαν πεθάνει και ο εγκέφαλος αυτών είχε εξεταστεί με νεκροψία κοιτάζοντας για εγκεφαλικές βλάβες που συνήθως συνδέονται με την άνοια. Η ομάδα αυτή, με μακρά και καλά τεκμηριωμένη γνωστική ιστορία, επέτρεψε στους ερευνητές να αναλύσουν και να κατανοήσουν καλύτερα τη σχέση μεταξύ της γνωστικής δραστηριότητας, των εγκεφαλικών βλαβών και της γνωστικής επίδοσης.
Οι εγκεφαλικές νεκροψίες αποκαλύπτουν σημαντικές βλάβες στους εγκεφάλους.
Από τους 294 συμμετέχοντες, των οποίων οι εγκέφαλοι εξετάσθηκαν στη νεκροψία, 102 είχαν άνοια και περισσότεροι από το ένα τρίτο είχαν εγκεφαλικές ανωμαλίες ποικίλης σοβαρότητας, συμπεριλαμβανομένου του B-αμυλοειδή και των tau tangles που συχνά συνδέονται με τη νόσο Αλτσχάιμερ.
Χρησιμοποιώντας ένα στατιστικό μοντέλο για τον έλεγχο των διαφοροποιήσεων ως προς την ηλικία, το φύλο, τη εκπαίδευση, και τις εγκεφαλικές ανωμαλίες, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότιη πρώιμη (σε νεαρή ηλικία) και όψιμη (σε μεγαλύτερες ηλικίες) γνωστική δραστηριότητα συσχετίζεται με πιο αργή εξασθένηση των γνωστικών λειτουργιών, όπως μετρήθηκαν από την απόδοση στον ετήσιο έλεγχο από τα 19 γνωστικά τεστ.
Και αυτό ίσχυε ακόμα και σε ομάδες ατόμων με κοινά βλάβες του εγκεφάλου, γεγονός που υποδηλώνει ότι η συχνή γνωστική δραστηριότητα μπορεί να βοηθήσει στην αντιστάθμιση της φυσικής φθοράς του εγκεφάλου.
Η εξάσκηση του μυαλό μάλλον βοηθά στην «οικοδόμηση» γνωστικών εφεδρειών.
Αυτή μελέτη (του 2013) υποστηρίζει τη θεωρία της γνωστικής εφεδρείας, ή την ιδέα ότι η ενίσχυση του εγκεφάλου καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής μπορεί να βοηθήσει στην αντιστάθμιση των βλαβών αργότερα. Σύμφωνα με αυτή την ιδέα, ένα αρκετά ισχυρό νευρικό σύστημα μπορεί να «επανα-καλωδιωθεί» από μόνο του στην εμφάνιση βλαβών του εγκεφάλου, στηριζόμενο σε «πίσω πόρτες» και «παρακάμψεις» για να διατηρήσει τη λειτουργία του εγκεφάλου.
Αθανάσιος Μπούκαλης, Νευροχειρουργός