Για τις έρευνές του στα ενήλικα βλαστοκύτταρα, ο δρ Παντελής Ρόμπολας απέσπασε το φετινό βραβείο Merton Bernfield της Αμερικανικής Ενωσης Κυτταρικής Βιολογίας.
Ελληνας είναι ο νικητής για το 2013 του βραβείου Merton Bernfield, το οποίο απονέμει κάθε χρονιά η Αμερικανική Ενωση Κυτταρικής Βιολογίας (ASCB) σε έναν διδακτορικό ή μεταδιδακτορικό ερευνητή που ξεχωρίζει για το επιστημονικό του έργο. Ο λόγος, για τον δρα Παντελή Ρόμπολα, απόφοιτο του Πανεπιστημίου Αθηνών το 2001, ο οποίος σήμερα εργάζεται στο Τμήμα Γενετικής της Ιατρικής Σχολής του Γέιλ. Εκεί, οι έρευνες του δρος Ρόμπολα ανοίγουν τον δρόμο για την καλύτερη κατανόηση των ενήλικων βλαστοκυττάρων, με στόχο την ανάπτυξη θεραπειών οι οποίες θα βασίζονται στις δυνατότητες αναγέννησης ιστών και οργάνων που έχει ο ανθρώπινος οργανισμός, χάρις σε αυτά τα κύτταρα.
Στην ανακοίνωση της ASCB, η επιτροπή του Merton Bernfield Award αναφέρεται «στο όραμα και την προσέγγιση» του Ελληνα βιολόγου, «δύο σημαντικά εχέγγυα για πετυχημένη επιστημονική καριέρα». Ο ίδιος, πάντως, αποδίδει το βραβείο σε όλο το εργαστήριο του Γέιλ όπου, με επικεφαλής την επίκουρη καθηγήτρια Valentina Greco, πραγματοποιεί τις μελέτες του ως μεταδιδακτορικός ερευνητής. «Είναι μια σημαντική διάκριση για τη δουλειά μας, η οποία δείχνει τη σημασία των ανακαλύψεων που έχουμε κάνει έως τώρα και προβάλλει το εργαστήριο τόσο στην επιστημονική κοινότητα όσο και στο ευρύ κοινό».
Οι ανακαλύψεις αυτές αφορούν τη συμπεριφορά των ενήλικων βλαστοκυττάρων, δηλαδή της «αποθήκης» βιολογικού υλικού που «ενορχηστρώνει» την παραγωγή εξειδικευμένων κυττάρων, για την αναγέννηση των ιστών. «Παρόλο που τα ενήλικα βλαστοκύτταρα μελετώνται για χρόνια, ακόμη δεν καταλαβαίνουμε πλήρως κάτω από ποιες συνθήκες ενεργοποιούνται, αλλά και ποιοι είναι οι λόγοι που ορισμένες φορές είτε υπερδραστηριοποιούνται και προκαλούν καρκινογενέσεις είτε δεν καταφέρνουν να αναπλάσουν εντελώς έναν ιστό», προσθέτει.
Με την πεποίθηση ότι οι έρευνες θα είναι ακόμη πιο αποτελεσματικές όταν το «αρχέγονο» υλικό βρίσκεται στο φυσικό του περιβάλλον, δηλαδή μέσα στον οργανισμό και όχι σε μια καλλιέργεια, το καλοκαίρι του 2012 ο κ. Ρόμπολας με τους συναδέλφους του από το Γέιλ έγιναν οι πρώτοι επιστήμονες στον κόσμο που μελέτησαν τη δράση των βλαστοκυττάρων σε έναν ζωντανό οργανισμό. Αξιοποιώντας μια πρωτοποριακή μέθοδο απεικόνισης, η οποία δεν παρεμβαίνει σε καμία βιολογική λειτουργία, η ομάδα παρακολούθησε τη συμπεριφορά των βλαστοκυττάρων που βρίσκονται στις ρίζες του τριχώματος των ποντικών και τα οποία αναλαμβάνουν την ανανέωσή του. Ετσι, κατάφεραν να συμπεράνουν πως η ενεργοποίηση της βιολογικής «αποθήκης» γίνεται με συντονισμένο τρόπο και μόνον αφότου ανταλλάξουν «σήματα» δύο διαφορετικοί τύποι δερματικών κυττάρων.
Ακόμη πιο εντυπωσιακή ήταν η ανακάλυψη που έγινε στο εργαστήριο μόλις πριν από λίγους μήνες και η οποία αναφέρεται σε άρθρο στο περιοδικό Nature στις αρχές Οκτωβρίου. Με το όνομα του κ. Ρόμπολα πρώτο στη λίστα των επιστημόνων που υπογράφουν τη δημοσίευση, σε αυτήν το εργαστήριο του Γέιλ δείχνει πως τα βλαστοκύτταρα δεν είναι αναντικατάστατα, όπως θεωρούνταν μέχρι σήμερα, καθώς άλλα κύτταρα μπορούν να τα αντικαταστήσουν. «Το άρθρο περιγράφει ένα πείραμαορόσημο, με το οποίο διαπιστώσαμε με έκπληξη πως τα πειραματόζωα μπορούσαν να παράγουν νέο τρίχωμα, παρόλο που είχαμε αφαιρέσει με λέιζερ το “αρχέγονο” υλικό από τις ρίζες. Κι αυτό γιατί άλλα κύτταρα μετέβαλαν την “ταυτότητά” τους ώστε να αναλάβουν ρόλο βλαστοκυττάρων», υπογραμμίζει ο επιστήμονας.
Σύμφωνα με τον κ. Ρόμπολα, φέρνοντας στο φως τέτοιους μηχανισμούς, που ήταν άγνωστοι μέχρι σήμερα, έρχεται ένα βήμα πιο κοντά η εποχή όπου οι μηχανισμοί αναγέννησης των ιστών θα οδηγήσουν σε θεραπείες για την αντιμετώπιση πολλών ασθενειών – όπως διαβήτη, Αλτσχάιμερ, Πάρκινσον αλλά και καρδιαγγειακών παθήσεων.