Τους βλέπεις παντού: Στα γραφεία, στα πάρτι, στα πάνελ, στα social media… Είναι γοητευτικοί, εύστροφοι, άριστοι χειριστές του λόγου και των καταστάσεων. Δεν υψώνουν ποτέ τον τόνο της φωνής τους χωρίς λόγο, αλλά όταν το κάνουν, σε πείθουν. Είναι οι λεγόμενοι μακιαβελικοί τύποι – και, είτε το ξέρεις είτε όχι, έχεις σίγουρα γνωρίσει κάποιον.
Ας ξεκινήσουμε από τα βασικά: Τι σημαίνει «μακιαβελική προσωπικότητα»; Ο όρος προέρχεται από τον Νικολό Μακιαβέλι, τον Ιταλό πολιτικό φιλόσοφο του 16ου αιώνα, που στο έργο του Ηγεμόνας πρότεινε πως η εξουσία και η επιβίωση απαιτούν εξυπνάδα, ευελιξία και –ναι– ακόμα και χειραγώγηση, όταν χρειάζεται. Στη σύγχρονη ψυχολογία, ο όρος περιγράφει άτομα που έχουν την τάση να χειρίζονται τους άλλους για προσωπικό όφελος, συχνά χωρίς τύψεις ή ηθικούς ενδοιασμούς. Αλλά όχι πάντα με κακές προθέσεις.
Στη δουλειά: Ένας μακιαβελικός τύπος ξέρει ποιον να πλησιάσει, πότε να κρατήσει αποστάσεις και πώς να φτάσει στην κορυφή – χωρίς απαραίτητα να φαίνεται ότι πατάει επί πτωμάτων. Μπορεί να είναι ο CEO που χτίζει σχέσεις με στρατηγική και όχι με συναίσθημα.
Στις σχέσεις: Δεν είναι οι πιο ρομαντικοί τύποι, αλλά ξέρουν να δημιουργούν έντονη έλξη. Παίζουν με το μυστήριο, δίνουν χώρο, διατηρούν έλεγχο. Η μαγεία τους δεν είναι η αυθεντικότητα, αλλά η ικανότητα να προσαρμόζονται στον άλλον – τόσο, που συχνά δεν ξέρεις ποιος είναι πραγματικά.
Στις φιλίες: Ο μακιαβελικός φίλος δεν είναι απαραίτητα ψεύτικος – αλλά είναι επιλεκτικός στο τι δείχνει και σε ποιον. Ίσως σε στηρίζει, αλλά ταυτόχρονα μετράει πού τον ωφελεί αυτή η στήριξη. Είναι εκεί όταν σε χρειάζεται κι εκεί όταν του είσαι χρήσιμος. Αν σε αφήσει απ’ το πουθενά, δεν είναι τυχαίο.
Στα social media:Είναι ο/η influencer που ανεβάζει «αυθόρμητα» βίντεο που έχουν περάσει από πέντε φίλτρα σκέψης. Είναι εκείνος ή εκείνη που καλλιεργεί δημόσια εικόνα «αληθινότητας», ενώ στο παρασκήνιο κινεί τα νήματα με στόχο engagement, καριέρα και έλεγχο αφηγήματος.
Στην πολιτική και τη δημόσια σφαίρα: Οι μακιαβελικοί εδώ βρίσκουν το φυσικό τους περιβάλλον. Ξέρουν να λένε «ό,τι χρειάζεται να ακουστεί», διαβάζουν το κοινό τους σαν manual, και δεν έχουν ενδοιασμούς να αλλάξουν ρητορική αν αυτό εξυπηρετεί τον σκοπό. Δεν πιστεύουν σε «σωστό» ή «λάθος» – μόνο σε αυτό που πετυχαίνει.
Στον ανταγωνισμό (επαγγελματικό ή κοινωνικό): Αυτοί οι τύποι δεν παίζουν απλώς για να νικήσουν – παίζουν για να καταλάβουν τον μηχανισμό του παιχνιδιού και να τον ελέγξουν. Δεν δείχνουν ποτέ τις προθέσεις τους φανερά και συχνά φαίνονται «ήρεμοι» ακόμα και όταν σχεδιάζουν την επόμενη κίνησή τους με ακρίβεια σκακιστή.
Είναι καλό ή κακό να είσαι μακιαβελικός;
Η απάντηση είναι, όπως πάντα, «εξαρτάται». Μια μικρή δόση μακιαβελισμού ίσως είναι απαραίτητη στην εποχή του ανταγωνισμού και της υπερπληροφόρησης. Αλλά όταν όλα γίνονται παιχνίδι εξουσίας, οι σχέσεις χάνουν την ουσία τους. Και τότε, η επιτυχία έχει τίμημα.