Η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (OCD), είναι μία ψυχική πάθηση που χαρακτηρίζεται από παράλογες σκέψεις, ιδέες, εικόνες (εμμονές – ιδεοληψίες ή ψυχαναγκασμούς) και οδηγεί τους πάσχοντες σε επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές (καταναγκασμούς).
Επίσης είναι πιθανό να υπάρχει μόνο μία από τις δύο (μόνο ψυχαναγκασμοί ή μόνο επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές) και η διάγνωση τους να παραμένει η ίδια .
Αυτός που πάσχει από ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, συνήθως είναι ικανός να συνειδητοποιήσει ότι οι ψυχαναγκαστικές ιδέες του είναι παράλογες και προσπαθεί να τις αγνοήσει ή να τις σταματήσει.
Αυτό έχει ως τελικό αποτέλεσμα σταδιακά να αυξάνεται η αγωνία και το άγχος του. Τελικά, συνήθως καταφεύγει στην εκτέλεση ψυχαναγκαστικών πράξεων, σε μια απέλπιδα προσπάθεια να μειώσει τα επίπεδα του άγχους του και να κατευνάσει τα δυσφορικά του συναισθήματα.
Η διαταραχή συχνά επικεντρώνεται γύρω από συγκεκριμένα θέματα , όπως ο φόβος του ασθενούς μη μολυνθεί από μικρόβια. Για να απαλύνει τους φόβους της μόλυνσης , μπορεί να πλένει ψυχαναγκαστικά, αναρίθμητες φορές τα χέρια μέχρι αυτά να γίνουν επώδυνα και σκασμένα.
Αυτός που πάσχει από την νόσο, παρά τις προσπάθειες του να αγνοήσει ή να απαλλαγεί από τις ενοχλητικές «εισβάλουσες» «παρεισφρύνουσες» σκέψεις, αυτές συνεχίσουν να επανέρχονται πίσω.
Αυτό οδηγεί σε πιο τελετουργική συμπεριφορά προκαλώντας τον χαρακτηριστικό «φαύλο κύκλο» της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής.
Σημάδια και συμπτώματα
Τα άτομα με ΙΨΔ μπορεί να έχουν εμμονές, καταναγκασμούς, ή και τα δύο. Αυτά τα συμπτώματα μπορεί να επηρεάζουν όλες τις πτυχές της ζωής τους, όπως η εργασία, το σχολείο και οι προσωπικές τους σχέσεις.
Οι εμμονές είναι επαναλαμβανόμενες σκέψεις, ορμές, ή νοητικές εικόνες, που προκαλούν άγχος στο άτομο. Τα κοινά συμπτώματα περιλαμβάνουν:
Φόβος μόλυνσης ή φόβος για μικρόβια
Ανεπιθύμητες, απαγορευμένες, ή ταμπού σκέψεις, που αφορούν το φύλο, τη θρησκεία και την σωματική ακεραιότητα
Επιθετικές σκέψεις απέναντι στους άλλους ή στον εαυτό του
Το να πρέπει να διατηρεί τα αντικείμενα σε συμμετρική ή “τέλεια” διάταξη
Οι ψυχαναγκασμοί είναι επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές, όπου το άτομο με ΙΨΔ νιώθει την παρόρμηση να τις κάνει ως αντίδραση/απάντηση/απόκριση σε κάποια έμμονη σκέψη. Οι πιο συνήθεις καταναγκασμοί περιλαμβάνουν:
- Υπερβολική καθαριότητα ή/και πλύσιμο των χεριών
- Τοποθέτηση και διάταξη των αντικειμένων με ένα συγκεκριμένο, ακριβή τρόπο
- Όταν επανειλημμένα ελέγχει κάποια πράγματα, όπως ο κατ’ επανάληψη έλεγχος για το αν μια πόρτα είναι κλειδωμένη, ή για το αν ο φούρνος/θερμοσίφωνας είναι εκτός λειτουργίας
- Ψυχαναγκαστική καταμέτρηση
Άλλες ενδείξεις
Δεν είναι όλα αυτά τα “τελετουργικά”, ή συνήθειες, συμπτώματα καταναγκασμού. Σχεδόν ο καθένας μας θα ελέγξει κάποια πράγματα δύο και τρεις φορές ακόμα για να σιγουρευτεί για κάτι. Αλλά ένα άτομο με Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή συνήθως:
Δεν μπορεί να ελέγξει τις σκέψεις, ή τις συμπεριφορές του, ακόμη και όταν αναγνωρίζει ότι αυτές οι σκέψεις, ή συμπεριφορές είναι, πράγματι, υπερβολικές
Ξοδεύει τουλάχιστον 1 ώρα την ημέρα βυθισμένο σε αυτές τις σκέψεις, ή τις συμπεριφορές
Δεν παίρνει ευχαρίστηση όταν εκτελεί αυτές τις συμπεριφορές, ή τις τελετουργίες, αλλά μπορεί να αισθάνεται σύντομη ανακούφιση από το στρες/άγχος που του προκαλούν οι σκέψεις για να τις εκτελέσει
Έχει σημαντικά προβλήματα στην καθημερινή του ζωή, εξαιτίας αυτών των σκέψεων, ή συμπεριφορών
Ορισμένα άτομα με ΙΨΔ έχουν επίσης και κάποιο “τικ”. Τα κινητικά τικ είναι ξαφνικές, σύντομες, επαναλαμβανόμενες κινήσεις, όπως το να ανοιγοκλείνουν το μάτι (ή άλλες κινήσεις των ματιών), οι μορφασμοί του προσώπου, το ανασήκωμα των ώμων και το τίναγμα του κεφαλιού. Τα πιο συνήθη φωνητικά τικ περιλαμβάνουν επαναλαμβανόμενο “καθαρισμό” του λαιμού και η επαναλαμβανόμενη εισπνοή από την μύτη “σαν να μυρίζει κάτι”.
Τα συμπτώματα μπορεί “να έρχονται και να φεύγουν”, να μειωθούν με την πάροδο του χρόνου, ή και να επιδεινωθούν. Τα άτομα με Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή μπορούν να βοηθήσουν τον εαυτό τους με την αποφυγή καταστάσεων που τους προκαλούν εμμονές, ή να επιχειρήσου να βρουν βοήθεια σε κάποια φάρμακα (πάντα σε συνεννόηση με το γιατρό τους) για να ηρεμήσουν.
Αν και οι περισσότεροι ενήλικες με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή αναγνωρίζουν ότι αυτό που κάνουν δεν έχει νόημα, ορισμένοι ενήλικες και τα περισσότερα παιδιά δεν μπορούν να συνειδητοποιήσουν ότι η συμπεριφορά τους είναι έξω από τα συνηθισμένα.
Συμπτώματα εμμονής
Φόβος μόλυνσης από χειραψία ή από το απλό άγγιγμα αντικειμένων που έχουν αγγίξει και άλλοι άνθρωποι
Αμφιβολίες για το αν έχετε κλειδώσει την πόρτα ή αν έχετε σβήσει το θερμοσίφωνο κλπ
Έντονο στρες όταν τα αντικείμενα δεν είναι τοποθετημένα στην σειρά ή αν δεν “κοιτάνε” όλα προς το “σωστό” μέρος
Σκέψεις αυτοτραυματισμού ή πρόκλησης τραυματισμού σε κάποιον άλλο
Σκέψεις για υβρεολογίες ή ανάρμοστη συμπεριφορά
Αποφυγή των καταστάσεων που μπορεί να προκαλέσουν εμμονές, όπως η χειραψία
Αυξημένο άγχος από δυσάρεστες σεξουαλικές εικόνες που επαναλαμβάνονται στο μυαλό διαρκώς
Συμπτώματα καταναγκασμού
Το πλύσιμο των χεριών μέχρι το δέρμα να γίνει πολύ ευαίσθητο
Το να ελέγχει κανείς επανειλημμένα για το αν οι πόρτες είναι κλειδωμένες, ή για το αν τα φώτα στο σπίτι είναι σβηστά κλπ
Το να ελέγχει κανείς επανειλημμένα αν είναι κλειστή η κουζίνα ή ο θερμοσίφωνας
Το να μετράει κανείς ακολουθώντας μόνο συγκεκριμένη “τελετουργία”
Το να επαναλαμβάνει κανείς διαρκώς και σιωπηλά μια προσευχή, μια λέξη ή μια φράση
Το να τακτοποιεί κανείς κάθε αντικείμενο γύρω του με έναν συγκεκριμένο τρόπο που είναι πάντοτε ο ίδιος