Σήμερα, περνάμε τις περισσότερες ώρες της ημέρας βουτηγμένοι στα Μέσα Μαζική Ενημέρωσης και την Τεχνολογία. Ως αποτέλεσμα, η Ψυχολογία των Μέσων έχει γίνει ζωτικός τομέας έρευνας.
Ωστόσο, η διεπιστημονική φύση του πεδίου και οι διαρκώς μεταβαλλόμενοι τρόποι αλληλεπίδρασης των ανθρώπων με τα ΜΜΕ σε όλες τις πτυχές της ζωής, από την εργασία μέχρι την εκπαίδευση και από την την ψυχαγωγία έως την κοινωνική διάδραση, καθιστά δύσκολο τον ορισμό αυτής της έννοιας.
Η Ψυχολογία των Μέσων αντλεί σε μεγάλο βαθμό από τους τομείς της ψυχολογίας και της επικοινωνίας, αλλά ενσωματώνει επίσης έννοιες και από άλλους τομείς, όπως η κοινωνιολογία, οι σπουδές των ΜΜΕ και η ανθρωπολογία. Επιπλέον, το πεδίο εξακολουθεί να είναι διάσπαρτο σε πολλούς κλάδους με πολλούς μελετητές που δεν θεωρούν την ψυχολογία τον κύριο τομέα ενδιαφέροντός τους να διεξάγουν έρευνα σχετικά με την επιρροή των μέσων ενημέρωσης στους πολίτες.
Ίσως ο ορισμός που αποτυπώνει καλύτερα το βάθος και το εύρος του πεδίου προσφέρεται από την Karen Dill στο The Oxford Handbook of Media Psychology: “Η Ψυχολογία των Μέσων είναι η επιστημονική μελέτη της ανθρώπινης συμπεριφοράς, σκέψεων και συναισθημάτων που βιώνονται στο πλαίσιο της χρήσης και της δημιουργίας Μέσων«.
Με άλλα λόγια, η Ψυχολογία των Μέσων ενδιαφέρεται να κατανοήσει τη διαρκώς εξελισσόμενη σύνδεση μεταξύ των ανθρώπων και των Μέσων Ενημέρωσης από ψυχολογικής πλευράς.
Ιστορία της Ψυχολογίας των Μέσων
Οι ρίζες της ψυχολογίας των μέσων μπορούν να εντοπιστούν πάνω από έναν αιώνα πριν σε πρώιμες μελέτες σχετικά με την αντίληψη του τρισδιάστατου χώρου σε έναν δισδιάστατο καμβά (τηλεόραση και φωτογραφία).
Αυτές οι ιδέες εφαρμόστηκαν στο βιβλίο του κοινωνικού ψυχολόγου Hugo Munsterberg το 1916, The Photoplay: A Psychological Study, το πρώτο έργο που διερεύνησε εμπειρικά τον τρόπο με τον οποίο το κοινό ανταποκρίθηκε στον κινηματογράφο. Όταν η τηλεόραση έγινε ευρέως διαδεδομένη στη δεκαετία του 1950, οι ψυχολόγοι είχαν αρχίσει να ερευνούν το πώς τα Μέσα Ενημέρωσης επηρεάζουν τα παιδιά.
Ωστόσο, η Ψυχολογία των Μέσων δεν αναγνωρίστηκε ως επίσημος τομέας στον κλάδο της ψυχολογίας μέχρι το 1986, όταν και ιδρύθηκε η Division 46: Media Psychology από την Αμερικανική Ψυχολογική Εταιρεία. Αρχικά, το τμήμα επικεντρώθηκε σε ψυχολόγους που εμφανίστηκαν ως ειδικοί στα Μέσα Ενημέρωσης. Ωστόσο, η Division 46, η οποία έκτοτε άλλαξε το όνομά της σε Society for Media Psychology and Technology, έχει στρέψει το ενδιαφέρον της στην έρευνα σχετικά με τις επιπτώσεις και την επιρροή των Μέσων.
Έκτοτε, το πεδίο συνέχισε να επεκτείνεται, με την εμφάνιση αρκετών επιστημονικών περιοδικών ειδικά αφιερωμένων στην Ψυχολογία των Μέσων, τη δημοσίευση πρόσθετων βιβλίων που καλύπτουν πλήρως ή εν μέρει τον τομέα σπουδών και την αύξηση των πανεπιστημίων, όπως εκείνα των Stanford, Cornell και Penn State, που αφιερώνουν έναν τομέα μελέτης και έρευνας, συνήθως εντός του Τμήματος Επικοινωνίας, σε θέματα που σχετίζονται με την Ψυχολογία των Μέσων.
Θέματα στην Ψυχολογία των Μέσων
Υπάρχει μια πληθώρα θεμάτων που επιδιώκει να διερευνήσει η Ψυχολογία των Μέσων. Μερικά από αυτά περιλαμβάνουν, αλλά δεν περιορίζονται στα εξής:
Επιρροή των ΜΜΕ
Εστίαση στο εάν η έκθεση σε εικόνες βίας στα αυξάνει την επιθετικότητα, το πώς οι απεικονίσεις των ρόλων των φύλων επηρεάζουν την κατανόηση των παιδιών για το τι σημαίνει να είσαι γυναίκα, άνδρας, ή άλλο φύλο.
Διαδικτυακή μάθηση
Τρόποι ώστε τα δια ζώσης μαθήματα να προσαρμόζονται ώστε να μπορούν να κοινοποιούνται αποτελεσματικότερα σε διαδικτυακούς μαθητές από διαφορετικές ηλικιακές ομάδες και πιο αποτελεσματικοί τρόποι δημιουργίας διαδικτυακών πλατφορμών μάθησης για τη διατήρηση της προσοχής των μαθητών και της απορρόφησης πληροφοριών.
Αντίκτυπος των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης (ΜΚΔ)
Πώς οι πλατφόρμες μπορούν να προσαρμοστούν ώστε να δημιουργούν μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα του κόσμου, αντίθετα με τις “φούσκες” ομοϊδεατών ατόμων που ισχύουν σήμερα, καθώς και το πώς επηρεάζονται οι διαπροσωπικές σχέσεις όταν διεξάγονται κυρίως ή αποκλειστικά μέσω των ΜΚΔ, αλλά και πώς να μειώσετε το τρολάρισμα και άλλες αρνητικές διαδικτυακές συμπεριφορές.
Συμμετοχή/εμπλοκή/διάδραση του κοινού
Εστίαση στο γιατί γελάμε και κλαίμε σε ταινίες, τηλεοπτικές εκπομπές και podcast, πώς οι ιστορίες επηρεάζουν την αντίληψη για τον εαυτό μας και πώς και γιατί οι θαυμαστές της λαϊκής κουλτούρας συγκεντρώνονται για να σχηματίσουν υποστηρικτικές κοινότητες.
Η Ψυχολογία των Μέσων στην Έρευνα και την Πράξη
Σίγουρα πολλοί άλλοι κλάδοι της ψυχολογίας έχουν πιο καθορισμένα μονοπάτια σταδιοδρομίας. Αλλά η Ψυχολογία των Μέσων Ενημέρωσης βρίσκεται ακόμα στα πρώτα στάδια του προσδιορισμού του πεδίου και των αρμοδιοτήτων της. Ο πιο προφανής στόχος για κάποιον που ερευνά τον αντίκτυπο των ΜΜΕ μέσω του φακού της ψυχολογίας είναι να γίνει ερευνητής ψυχολόγος στον ακαδημαϊκό χώρο.
Δεδομένης της ταχείας ανάπτυξης της τεχνολογίας που μεσολαβεί στον τρόπο με τον οποίο γνωρίζουμε, επικοινωνούμε και καταλαβαίνουμε ο ένας τον άλλον, οι μελετητές που μπορούν να διεξάγουν έρευνα Ψυχολογίας Μέσων είναι ολοένα και πιο απαραίτητοι.
Ωστόσο, η επιστημονική έρευνα δεν είναι η μοναδική διαδρομή για άτομα που ενδιαφέρονται για την Ψυχολογία των Μέσων Ενημέρωσης. Ο συνεχώς διευρυνόμενος κόσμος των τεχνολογιών των ΜΜΕ ανοίγει πολλές ευκαιρίες για την εφαρμογή της Ψυχολογίας των Μέσων σε μεγάλη ποικιλία του κλάδου, από την ψυχαγωγία και την εκπαίδευση μέχρι την υγειονομική περίθαλψη και την πολιτική.
Για παράδειγμα, τα άτομα που σχεδιάζουν τα περιβάλλοντα διάδρασης του χρήστη σε ιστοσελίδες και σε εφαρμογές εικονικής πραγματικότητας, πρέπει να κατανοήσουν πώς να δημιουργήσουν ένα περιβάλλον όπου οι άνθρωποι θα μπορούν να χρησιμοποιούν αποτελεσματικά και αποδοτικά.
Ομοίως, είναι ολοένα και πιο σημαντικό να διδάσκονται στα παιδιά μαθήματα στα Μέσα Ενημέρωσης και στον Κυβερνοχώρο, ξεκινώντας από το δημοτικό σχολείο. Πρόκειται για προγράμματα που οι ψυχολόγοι των ΜΜΕ έχουν ιδιαίτερα καλά προσόντα να σχεδιάσουν και να εφαρμόσουν.