Ιστορικά η συγχώρεση έχει παραμεληθεί για πολλά χρόνια καθώς είχε συνδεθεί με την Χριστιανική θρησκεία.
Ωστόσο η ανάπτυξη της ψυχοθεραπείας της συγχώρεσης έστρεψε το ερευνητικό ενδιαφέρον στην έννοια της, η οποία πλέον θεωρείται ότι σχετίζεται με την ενσυναίσθηση και τον αλτρουισμό.
Συγχώρεση
Υπάρχουν πολλοί ορισμοί της συγχώρεσης όμως οι περισσότεροι ερευνητές συμφωνούν ότι διαφέρει από την δικαιολόγηση, τη συμφωνία, την επιδοκιμασία ή την συμφιλίωση.
Ο ορισμός που της έδωσαν έχει ως εξής:
«Είναι μια μεταμόρφωση του συναισθήματος, των γνωστικών κρίσεων και των κινήτρων προς έναν δράστη. Το θύμα κάνει μια αξιολόγηση της βλάβης και αναγνωρίζει την ευθύνη του δράστη αλλά επιλέγει οικειοθελώς να ακυρώσει το χρέος, εγκαταλείποντας την ανάγκη για εκδίκηση, τιμωρία ή αποκατάσταση»
Στην δική μας θρησκεία μια από τις βασικότερες πτυχές αυτού του νέου κόσμου του Θεού είναι η μετάνοια και η συγχώρεση.
Ο ίδιος ο Κύριος με τα λόγια του, αλλά και έμπρακτα με τη ζωή του, δίδαξε την αξία της συγχώρεσης.
Μαχάτμα Γκάντι και συγχώρεση
“Βέβαια, θα μου πείτε αυτός ήταν ανώτερος από άνθρωπος, έχουμε εμείς αυτήν την δυνατότητα;”, αναφέρει η κ. Κατερίνα Τζανοπούλου Καβουσανού Ψυχολόγος, που στην συνέχεια αναφέρεται στον Δαλάι Λάμα:
Σύμφωνα με τον Δαλάι Λάμα, ο οποίος δεν έπαψε ποτέ να εμπνέεται από τον Ινδό ηγέτη Μαχάτμα Γκάντι το αληθινό νόημα της συγχώρεσης είναι «να μην αναπτύξεις θυμό για το άτομο, αλλά και να μην δεχτείς την πράξη του».
Να αντιτάσσεστε απέναντι στην πράξη αλλά να αγαπάτε το άτομο και να καταβάλλετε κάθε δυνατή προσπάθεια να το βοηθήσετε να αλλάξει τους τρόπους του, «να έχετε συμπόνια για τον δράστη».
Ο Γκάντι προωθούσε με ζήλο τη μη βία, αυτό όμως δεν σήμαινε ότι ένιωθε εφησυχασμένος και αποδεχόταν τα πράγματα.
“Αντιστεκόταν αλλά το έκανε χωρίς να βλάπτει.
Αυτό το πίστευε όχι μόνο γιατί είναι ηθικό, ιερό και άγιο αλλά γιατί έχει και πρακτικά οφέλη“, σημειώνει η κ. Τζανοπούλου Καβουσανού
Συνέπειες της μη συγχώρεσης στην ψυχική υγεία
Έχουν γίνει πολλές μελέτες στον τομέα της ψυχολογίας για τη συγχώρεση οι οποίες έδειξαν ότι τα άτομα που νιώθουν αρνητικά συναισθήματα προς κάποιο άλλο άτομο μη δεχόμενοι τη συγνώμη τους, ή ζούνε περιμένοντας το άλλο άτομο να ζητήσει συγνώμη, έχουν αυξημένα επίπεδα στρες τα οποία μπορούν να έχουν συνέπειες στην πνευματική και σωματική τους υγεία.
Για παράδειγμα, αντιμετωπίζουν προβλήματα:
-στην προσοχή,
–στον ύπνο,
–σωματική κούραση,
–πονοκεφάλους,
–αρνητικά συναισθήματα, όπως απογοήτευση, θυμό,
-και μακρόχρονα, βλαβερές συνέπειες στην καρδιά και την αρτηριακή πίεση.
Μελέτες για τις επιδράσεις της συγχώρεσης σε παιδιά και εφήβους
“Απαντώντας, λοιπόν, στο παραπάνω ερώτημα για το αν έχουμε τη δυνατότητα και την ικανότητα της συγχώρεσης θα αναφερθώ σε κάποιες παρεμβάσεις (Hepp-Daxx,1996, Hui και Chau, 2009 και Gambaro, Enright, Baskin &Klatt,2008) που έγιναν σε παιδιά και εφήβους όσον αφορά την κατανόηση της συγχώρεσης, στη μείωση του άγχους και του θυμού καθώς και στην βελτίωση τόσο της σχολικής επίδοσης όσο και των σχέσεων με το φιλικό και οικογενειακό περιβάλλον“, αναφέρει η κ. Τζανοπούλου Καβουσανού
Στους εφήβους με υψηλά επίπεδα ιδιοσυγκρασιακού θυμού, αποκάλυψε σημαντική μείωση αυτού, επικοδομητική έκφραση του και παραγωγική επίλυση συμβάντων που προκαλούν θυμό, καθώς και μια πιο θετική στάση απέναντι στο άτομο που τους είχε πληγώσει.
Δυστυχώς στα παιδιά ηλικίας 9-12 ετών, αν και έδειξε μια σημαντική βελτίωση στη συγχώρεση, δεν υπήρξε καμία αλλαγή στην αυτοεκτίμηση ή στην μείωση του άγχους.
“Ενδεχομένως, θα πρέπει να σκεφτούμε ότι τα παιδιά δεν έχουν αναπτύξει ακόμα τις γνωστικές και τις συναισθηματικές δεξιότητες που απαιτούνται για την συγχώρεση, με αποτέλεσμα να αντιγράφουν την συμπεριφορά αυτής δίχως να την έχουν αφομοιώσει”, δίνει μια εξήγηση η κ. Τζανοπούλου Καβουσανού .
Αυτό βέβαια είναι εύλογο μιας και ενώ η κάθε περιοχή του εγκέφαλου αναπτύσσεται κατά την παιδική ηλικία και το μεταιχμιακό σύστημα στην εφηβεία, οι περιοχές του προμετωπιαίων λοβών που είναι υπεύθυνοι του συναισθηματικού αυτοελέγχου, της αντίληψης και των εκλεπτυσμένων αντιδράσεων, εξακολουθούν να αναπτύσσονται στην προχωρημένη εφηβεία, σε ηλικία μεταξύ 16-18 ετών περίπου.
Τα οφέλη της συγχώρεσης
Συμπερασματικά, καταλαβαίνουμε ότι εφόσον τα παιδιά έχουν την δυνατότητα και την ικανότητα να συγχωρέσουν έστω και αν δεν καταλαβαίνουν την πλήρη έννοια αυτής πόσο εμείς οι ενήλικες που έχουμε ένα πλήρως ανεπτυγμένο εγκέφαλο.
Τα οφέλη αυτού είναι ποικίλα.
Ο ψυχολόγος Worthington ανακάλυψε ότι οι άνθρωποι που συγχωρούν έχουν υψηλότερα ποσοστά θετικότητας, διαλλακτικότητας και δεκτικότητας, καθώς και χαμηλότερα ποσοστά νευρωτισμού και άγχους.
Επίσης, έχει βρεθεί ότι ζουν περισσότερο, δεν αντιμετωπίζουν προβλήματα στην προσοχή ή στον ύπνο, δεν αισθάνονται σωματική κούραση ή πονοκεφάλους, ενώ διαθέτουν δυνατό ανοσοποιητικό σύστημα, καλή καρδιακή και αρτηριακή πίεση.
Οι ψυχολόγοι Loren Toussaint and Everett Worthington αναφέρουν ότι «Η συγχώρεση σού επιτρέπει να απαλλαγείς από ένα αδικαιολόγητο βάρος».
Η έλλειψη συγχώρεσης σχετίζεται με τον «τοξικό» θυμό, με το μη υγιή θυμό που εξασθενεί το άτομο.
Η πικρία και ο θυμός είναι απολύτως φυσικά και αποδεκτά συναισθήματα, όταν κάποιος έχει πληγωθεί βαθιά.
Σύμφωνα με τον Jeffrie Murphy τα συναισθήματα της εκδίκησης και της κακίας θεωρούνται ένδειξη αυτοσεβασμού και αυτοάμυνας, ότι νοιαζόμαστε για τον εαυτό μας και για τα δικαιώματά μας. Αλλά, όταν είναι βαθιά και μακροχρόνια, επιδρούν αρνητικά στην ψυχική υγεία.
Ο ψυχολόγος Bob Enright, πάνω στου οποίου την θεωρία βασίστηκαν και οι παραπάνω μελέτες και αποτελεί πρωτοπόρο στην μελέτη της συγχώρεσης, αναφέρει ότι “συγχώρεση σημαίνει να συμπονάς και να καταλαβαίνεις αυτόν που σε πλήγωσε“.
Με αυτήν την λογική η συγχώρεση αποτελεί ανθρώπινη αρετή, ένα προτέρημα της ανθρώπινης προσωπικότητας και έναν ισχυρό παράγοντα για την ανάπτυξη της θετικής ψυχολογίας.
“Σε τελική ανάλυση παρόλο που είναι άδικο να προσπαθήσεις εσύ, όταν είναι ο άλλος που σε έχει πληγώσει, είναι το ίδιο άδικο να αφήσεις εκείνη την πληγή, ενώ είναι στο χέρι σου να την θεραπεύσεις“, καταλήγει η κ. Τζανοπούλου Καβουσανού.