Το οικογενειακό περιβάλλον αποτελεί συνδιαμορφωτή της προσωπικότητας του παιδιού.
Επηρεάζει την αυτοεικόνα και την αυτοαντίληψή του και συνεπώς, την αυτοπεποίθηση και την αυταξία του.
Τα ερεθίσματα που δέχεται ένα παιδί μέσα σε αυτό το επηρεάζουν σχετικά με τις πρώιμες επαγγελματικές του επιθυμίες.
Συνήθως, ένα παιδί ανάλογα με την εικόνα που έχει για τον εαυτό του, αντιλαμβάνεται και τον επαγγελματικό του εαυτό.
Η επαγγελματική του προτίμηση μαρτυρά μια αυτοεικόνα.
Ποιος όμως είναι ο ρόλος της οικογένειας στο παραπάνω;
“Σχετικές μελέτες που έχουν διεξαχθεί στοχεύουν να διερευνήσουν τη σχέση ανάμεσα στη μη διαφοροποίηση του παιδιού και του εφήβου στη γονεϊκή του οικογένεια, την τελειομανία, τη χαμηλή αυτεπάρκεια και την αδυναμία δέσμευσης, ως παράγοντες που επηρεάζουν την επαγγελματική του αναποφασιστικότητα”, τονίζει η κ. Μαίρη Παναγοπούλου Οργανωσιακός Σύμβουλος – Ψυχολογία της Εργασίας
Τα ευρήματα αναδεικνύουν τη σύνδεση με τα γονεϊκά πρότυπα και την επαγγελματική αποφασιστικότητα.
Με άλλα λόγια το οικογενειακό περιβάλλον επηρεάζει κατά πολύ την επαγγελματική αναποφασιστικότητα, επιδρώντας τόσο σε γνωστικό όσο και σε συναισθηματικό επίπεδο, προκαλώντας την ακινητοποίησή της.
Η συγχώνευση (μη διαφοροποίηση) με τους «σημαντικούς άλλους», η τελειομανία, η χαμηλή αυτεπάρκεια και η αδυναμία δέσμευσης λειτουργούν ανασταλτικά στην ικανότητα του ατόμου να επιλύει προβλήματα και να παίρνει αποτελεσματικές αποφάσεις.
Οι ανάγκες της σύγχρονης εποχής στο επαγγελματικό περιβάλλον
Σήμερα, οι ραγδαίες μεταβολές τόσο στο εργασιακό περιβάλλον όσο και σε κοινωνικό και τεχνολογικό, αυξάνουν τον αριθμό των επαγγελματικών μεταβάσεων κατά τη διάρκεια της ζωής του ατόμου.
Το μοτίβο εκείνο που ίσχυε παλαιότερα, όπου το άτομο ακολουθεί μια συγκεκριμένη επαγγελματική πορεία έχει χαθεί ανεπιστρεπτί.
Στον σύγχρονο κόσμο, ο νέος γνωρίζει ότι θα χρειαστεί πολλές φορές να αλλάξει επαγγελματικά μονοπάτια και περιβάλλοντα και να προσαρμοστεί σε αλλαγές.
Καθώς η ποιότητα των επαγγελματικών επιλογών είναι ιδιαίτερα σημαντική, τόσο για τα ίδια τα άτομα όσο και για τις κοινωνίες γενικότερα, η λήψη επαγγελματικής απόφασης αποτελεί μια σύνθετη διαδικασία.
Η λήψη απόφασης είναι η διαδικασία του να επιλέγει ένα άτομο ανάμεσα σε εναλλακτικές λύσεις, ώστε να λύσει ένα πρόβλημα που το απασχολεί.
Εφηβεία και θεωρίες για την επιρροή της οικογένειας στην επιλογή επαγγέλματος
Διάφορες θεωρίες δίνουν έμφαση στην επίδραση που ασκεί το οικογενειακό περιβάλλον, και ειδικότερα οι γονείς, στην επαγγελματική ανάπτυξη και επιλογή του ατόμου, κυρίως στην εφηβεία, που χαρακτηρίζεται ως μια περίοδος σημαντικών αλλαγών αλλά και αποφάσεων.
Η εφηβεία είναι το εξελικτικό στάδιο κατά το οποίο επιτελείται η διαμόρφωση της ταυτότητας.
Για να επιτευχθεί αυτή η διαμόρφωση ο έφηβος έχει ανάγκη από την υγιή διαφοροποίηση του από τα γονεϊκά πρότυπα.
Σύμφωνα με τον Osipow (1990), η γονεϊκή επίδραση βρίσκεται ανάμεσα στους σημαντικούς παράγοντες της τυπολογικής ανάπτυξης της θεωρίας του Holland, αφού οι γονείς παρέχουν ένα περιβάλλον ενισχύσεων.
Παρόμοια η θεωρία της κοινωνικής μάθησης υποστηρίζει την επιρροή των γονέων, δίνοντας έμφαση στην αλληλεπίδραση ατόμου και περιβάλλοντος.
Επίσης, στη θεωρία αυτοαντίληψης του Super, με τα στάδια ζωής και τους πολλαπλούς ρόλους, δίνεται επίσης έμφαση στην επίδραση του περιβάλλοντος στην αυτοαντίληψη και την αυτοεκτίμηση του ατόμου, καθώς και πώς μπορούν αυτά τα χαρακτηριστικά, με τη σειρά τους, να οδηγήσουν στις εκάστοτε επαγγελματικές επιλογές.
Τέλος, σύμφωνα με τη θεωρία προσαρμογής στην εργασία, το άτομο αναζητά εργασιακά περιβάλλοντα τα οποία ταιριάζουν με τις απαιτήσεις του, τις προσδοκίες του.
Δίνει έμφαση στις ανάγκες και στις δεξιότητές του, οι οποίες μπορεί να προέρχονται από το γενετικό του υλικό, αλλά δεν παύει να διαμορφώνονται και να εξελίσσονται καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του με την αλληλεπίδραση με το περιβάλλον του.
Ο καθοριστικός ρόλος των γονέων στην επαγγελματική ανάπτυξη
Ο Osipow (1990), επιδιώκοντας να αναλύσει και να συγκρίνει τις παραπάνω, βασικές θεωρίες επαγγελματικής ανάπτυξης διαπίστωσε ότι, σε όλες, οι γονείς είναι ιδιαίτερα σημαντικοί.
Η επίδραση τους έγκειται τόσο στη μεταβίβαση γενετικά καθορισμένων χαρακτηριστικών όσο και στα πρότυπα μίμησης που έχουν οι γονείς, αλλά και στο ρόλο τους να ενισχύουν τα παιδιά και να παρέχουν κατάλληλα περιβάλλοντα γι’ αυτά.
Επιπλέον, η Roe, με την ψυχαναλυτική θεωρία της ανάπτυξης της προσωπικότητας, επιχείρησε ήδη από τα μέσα της δεκαετίας του 1950 να προσεγγίσει το θέμα της σχέσης μεταξύ εμπειριών του ατόμου κατά την παιδική ηλικία και της επαγγελματικής του ανάπτυξης και επιλογής αργότερα.
Η αβεβαιότητα της σύγχρονης εποχής κι η ανάγκη ευελιξίας
Ωστόσο, αντίθετα με τις προηγούμενες δεκαετίες, που τα άτομα ζούσαν σε περισσότερο σταθερές κοινωνίες και μπορούσαν να αφοσιωθούν σε ένα σταθερό εργασιακό περιβάλλον για αρκετά χρόνια, οι σημερινές γενιές, ζώντας σε ευμετάβλητα και αβέβαια πλαίσια, καλούνται να απαντήσουν σε ερωτήματα όπως «Πώς θα ζήσω;» και «Πώς μπορώ να σχεδιάσω τη ζωή μου ώστε να επιτύχω τις φιλοδοξίες μου;».
“Αν λάβει κανείς υπόψη του τις σημερινές συνθήκες οικονομικών εξελίξεων και την αύξηση των επιπέδων αβεβαιότητας στη λήψη επαγγελματικής απόφασης των νέων, σε συνδυασμό με τις συνεχώς μεταβαλλόμενες δυναμικές στις σύγχρονες οικογένειες (μονογονεϊκές οικογένειες, αύξηση των ποσοστών των διαζυγίων, αλλά και των παιδιών που μεγαλώνουν με τους παππούδες),μπορεί να αντιληφθεί ότι η επίδραση του παράγοντα της οικογένειας αποτελεί ακόμα πιο σημαντική παράμετρο στην επαγγελματική επιλογή του παιδιού από ότι στο παρελθόν”, επισημαίνει η κ. Παναγοπούλου.
Από τα παραπάνω, συμπεραίνεται πόσο σημαντικό ρόλο παίζει η οικογένεια στη διαμόρφωση της επαγγελματικής σταδιοδρομίας των νέων. Κι ας μην ξεχνάμε τα λόγια του Σοπενάουερ: «Το να εξαναγκάσεις ένα άτομο με υψηλά και σπάνια πνευματικά χαρίσματα να ασκήσει ένα επάγγελμα απλώς χρήσιμο, είναι σαν να χρησιμοποιείς ένα πολύτιμο βάζο, διακοσμημένο με την ωραιότερη ζωγραφική, σαν κανάτα για την κουζίνα».
