Σε έναν ινδιάνικο μύθο αναφέρεται ότι ένας νεαρός θέλησε κάποτε να συμβουλευτεί το γέροντα της φυλής.
Του είπε, λοιπόν, ότι νιώθει πως μέσα του υπάρχουν δύο λύκοι, ένας καλός και υπομονετικός και ένας άγριος που δείχνει συνέχεια τα δόντια του και γρυλίζει.
Ρώτησε ποιος λύκος θα κερδίσει. «Αυτός που ταΐζεις», απάντησε ο γέροντας.
Κάπως έτσι λειτουργούν και τα συναισθήματά μας.
Όλοι θυμώνουμε.
Ο θυμός είναι το φυσιολογικό επακόλουθο διαφόρων καταστάσεων.
Όταν κάποιος καταπατά αναίτια τα προσωπικά μας όρια, παραβαίνει τους κανόνες και τις αξίες μας, προσβάλλει ή απειλεί την αυτοεκτίμησή μας ή μας εμποδίζει να πετύχουμε το στόχο μας, νιώθουμε κάτι να βράζει στο εσωτερικό μας, έτοιμο να εκραγεί.
Το συναίσθημα του θυμού και η διαχείρισή του:
Ο θυμός είναι ένα συναίσθημα, το οποίο μας θέτει σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης, μία μορφή πάθους και έκφρασης της αίσθησης της αδικίας, της προσβολής, της απειλής, της δυσαρέσκειας.
Σχετίζεται με αρνητικές σκέψεις και σωματικές αντιδράσεις, όπως:
-ταχυκαρδία,
-αύξηση της αρτηριακής πίεσης,
-εφίδρωση σύσπαση των μυών,
μέσω της δραστηριοποίησης του αυτόνομου νευρικού συστήματος.
Ως συναίσθημα είναι δύσκολα διαχειρίσιμο και ζητά επίμονα την εκτόνωση και τη λύτρωση.
Ορισμένες φορές μας επιτρέπει να θέσουμε τα όριά μας, να υπερασπιστούμε τον εαυτό μας και να δράσουμε προς όφελός του.
Προσοχή χρειάζεται όταν δεν είμαστε σε θέση να τον διαχειριστούμε.
Όταν θυμώνουμε, μπορούμε χονδρικά να επιλέξουμε αν θα διαχειριστούμε το θυμό μας μέσω της έκφρασης, της ηρεμίας ή της καταστολής.
Η έκφραση του θυμού μπορεί να γίνει είτε με ψύχραιμο και συγκροτημένο τρόπο είτε με τη μορφή ενός έντονου, επιθετικού ξεσπάσματος.
Όταν ο θυμός αναπτύσσεται έναντι οικείων μας προσώπων, εμπλεκόμαστε συχνά σε μια λογομαχία, η οποία ξεκινάει από την προσπάθειά μας να εξηγήσουμε στον άλλο πώς αισθανόμαστε, αλλά εύκολα καταλήγει σε ένα φαύλο κύκλο κατηγοριών και απόδοσης ευθυνών.
Δεδομένου ότι η καλύτερη άμυνα είναι η επίθεση, ο “αντίπαλος” στη λογομαχία αυτή τείνει να προβεί στις αντίστοιχες δηλώσεις και έτσι σύντομα η επιχειρηματολογία στοχεύει στην προσβολή του άλλου και όχι στην επίλυση του αρχικού προβλήματος.
Εάν σκεφτούμε ότι οι ατελέσφοροι καβγάδες οδηγούν στην ένταση και όχι στην εκτόνωση του συναισθήματος του θυμού, είναι πολλές φορές καλύτερο να πάρουμε χρόνο, ώστε να αποστασιοποιηθούμε από το θυμό μας, προτού τον εκφράσουμε.
Ο στόχος είναι να εκφράσουμε δημιουργικά και σχετικά ήρεμα το θυμό μας, δηλώνοντας ευθέως και κατανοητά τις ανησυχίες και τις ανάγκες μας, ώστε να γίνουν ακουστές και όχ για να ασκήσουμε κριτική.
Η καταστολή του θυμού έγκειται στην προσπάθεια είτε να μετατρέψουμε εποικοδομητικά το θυμό σε κάτι άλλο είτε να τον καταπιέσουμε.
Ο χρόνια καταπιεσμένος θυμός μπορεί να λειτουργήσει ως αρνητικό φίλτρο κατά την αλληλεπίδραση με τον κόσμο και να έχει καταστροφικές συνέπειες για το άτομο τόσο ως προς τον τρόπο με τον οποίο βιώνει τα υπόλοιπα συναισθήματα όσο και ως προς τη σωματική του υγιεινή.
Οι άνθρωποι οι οποίοι έχουν μάθει να καταπιέζουν το θυμό τους διαμορφώνουν πολλές φορές μία αμυντική στάση ζωής, προκειμένου να μην εκτεθούν ξανά σε πιθανή εκμετάλλευση.
Χτίζουν ένα τείχος άλλοτε παθητικότητας, άλλοτε αρνητισμού και άλλοτε αδιαφορίας, δεδομένου ότι -χωρίς συζήτηση και ανάλυση- έχουν βγάλει τα δικά τους συμπεράσματα για τη ζωή και τον κόσμο.
Όταν ο θυμός δεν εκφραστεί αυτούσια, ενδέχεται να μετουσιωθεί σε κάποιο άλλο συναίσθημα, όπως σε φόβο, πικρία, άγχος ή ακόμη και κατάθλιψη.
Όταν προσπαθούμε να προσπεράσουμε το θυμό ή τον πόνο, αυτοί συχνά εκφράζονται μέσω μίας “σωματικής στεναχώριας” με πόνους, ενοχλήσεις του γαστρεντερικού συστήματος, δερματολογικά συμπτώματα, κόπωση ή γενικά πτώση του ανοσοποιητικού μας συστήματος, λόγω και της παρατεταμένης δραστηριότητας του αντίστοιχου τμήματος του αυτόνομου νευρικού συστήματος και ως εκ τούτου των επιπτώσεων της δράσης αυτού.
Είναι απαραίτητη η “απόφραξη” του θυμού για την ψυχική αποφόρτιση
Ο θυμός, ως αρνητικό συναίσθημα, οφείλει να γίνεται αντικείμενο επεξεργασίας και να αποβάλλεται τακτικά.
Σε διαφορετική περίπτωση, τα αποθέματα που διαθέτει ο καθένας μας σε υπομονή και ικανότητα καταπίεσης, εξαντλούνται κάποια στιγμή, δίνοντας τη θέση τους σε ξεσπάσματα και αναίτιες εκρήξεις, με αφορμές που μοιάζουν ανούσιες ή τουλάχιστον επουσιώδεις.
Οι εξάρσεις θυμού συνήθως σχετίζονται είτε με μειωμένες αντοχές από την πλευρά μας είτε με γνωστικές στρεβλώσεις, όπως υπερεκτίμηση της σημασίας μίας κατάστασης.
Είναι σημαντικό να αποδώσουμε στην κάθε περίσταση την ένταση συναισθημάτων που αντικειμενικά και με βάση τη λογική μας της αντιστοιχεί, και να διακρίνουμε τις απλά δυσάρεστες από τις καταστροφικές ή τις εξοργιστικές.
Εξίσου σημαντικό είναι να αποδεχτούμε την αδυναμία μας να ελέγξουμε ορισμένες καταστάσεις, όπως π.χ. στην καθυστέρηση μίας πτήσης.
Πολλές φορές οι άνθρωποι δεν εκφράζουν το θυμό τους εξαιτίας του φόβου ότι αυτό ενδέχεται να δημιουργήσει κάποια ανεπανόρθωτη ρήξη σε μία σχέση τους.
Λαμβάνοντας, όμως, υπόψη ότι οι διαφωνίες ενυπάρχουν σε κάθε μορφής σχέση, αντί να καταπιέζουμε τα συναισθήματά μας, θα πρέπει να προβληματιστούμε γύρω από το εύθραυστο της επικοινωνίας μας με το εν λόγω άτομο καθώς και με τα αισθήματα κατωτερότητας και ανασφάλειας που ορισμένοι άνθρωποι μας δημιουργούν.
Ο θυμός απέναντι στον εαυτό μας
Σε ορισμένες περιπτώσεις ο θυμός στρέφεται απέναντι στον ίδιο μας τον εαυτό και συνοδεύεται από αυτοκαταστροφικές τάσεις ή πράξεις.
Πρόκειται για περιπτώσεις κατά τις οποίες το άτομο δε διαχειρίζεται το θυμό παραγωγικά υπέρ του και τον μετατρέπει σε ενοχικότητα και αυτοκατηγορία, ή για εκείνες στις οποίες υπάρχει αδυναμία του ατόμου να αντέξει ένα τόσο έντονο και δυσάρεστο συναίσθημα όπως ο θυμός και στροφή της έντασης κατά του εαυτού.
Στρατηγικές διαχείρισης θυμού
Προκειμένου να αποφύγουμε όσα αναφέρθηκαν, οφείλουμε απέναντι στον εαυτό μας να μάθουμε να διαχειριζόμαστε το θυμό και ορισμένες στρατηγικές είναι οι ακόλουθες:
–Σε πρώτη φάση ωφελεί να παρατηρήσουμε τον εαυτό μας ώστε να ανιχνεύσουμε τυχόν σημάδια θυμού (ένταση στη γνάθο, σύσφιξη χειλιών και προσώπου, σύντομες αναπνοές κ.α.), να αποδεχτούμε το συναίσθημά μας και να δράσουμε ανάλογα.
–Είναι καλό να παίρνουμε χρόνο για να κατευνάσουμε την ένταση του θυμού μας προτού προβούμε σε πράξεις.
Μας δίνεται έτσι η δυνατότητα και να επιλέξουμε τον πιο σωστό τρόπο έκφρασης και να αναλογιστούμε τυχόν συνέπειες των πράξεών μας.
–Πρέπει να αποφεύγουμε τα αυθαίρετα συμπεράσματα για τις συμπεριφορές των άλλων, που προκύπτουν όταν γενικεύουμε με βάση το περιστατικό που μας έκανε να θυμώσουμε.
–Όταν εκφράσουμε το θυμό μας πρέπει να προσπαθούμε να εξηγούμε τη θέση μας με τρόπο ήρεμο και κατανοητό για τον συνομιλητή μας, προκειμένου να πετύχουμε το στόχο μας, που είναι να γίνουμε ακουστοί και να λυθεί το πρόβλημα.
Σε ένα ευρύτερο πλάνο βοηθάει να αναζητήσουμε τις βαθύτερες αιτίες του θυμού μας.
Η σωστή διαχείριση του θυμού αποτελεί μια πρόκληση για όλους μας, γιατί ο λύκος ή η τίγρη μέσα μας κατευνάζονται δύσκολα.
Σε περίπτωση, οπότε, που νιώθουμε ότι συχνά δεν μπορούμε να διαχειριστούμε το θυμό μας, η ένταση ή η συχνότητά του είναι υπερβολικές και αυτό έχει αντίκτυπο στις σχέσεις και την καθημερινότητά μας, είναι καλό να συμβουλευτούμε κάποιον ειδικό.
Της Ψυχιάτρου Χριστίνας Βαϊζίδου