Ενδομητρίωση ορίζεται η παρουσία και εμφύτευση ενδομητρικού ιστού σε θέσεις εκτός από τη φυσιολογική που είναι το εσωτερικό της μήτρας (ή ενδομήτριο). Η ενδομητρίωση είναι μία χρόνια πάθηση που εκτιμάται ότι προσβάλλει περίπου το 2-10% των γυναικών αναπαραγωγικής ηλικίας (15-45 ετών).
Δυστυχώς είναι μια πάθηση που χαρακτηρίζεται από καθυστέρηση στη διάγνωσή της, με μέσο όρο περίπου έξι χρόνια, από την έναρξη των συμπτωμάτων, ως την κατάλληλη θεραπεία. Για παράδειγμα όταν η ενδομητρίωση προσβάλλει νεαρές γυναίκες στην εφηβεία τα συμπτώματα ενίοτε παραβλέπονται από τον παιδίατρο ή τον γυναικολόγο αφού χαρακτηρίζονται “φυσιολογικά”.
Η διάγνωση της ενδομητρίωσης γίνεται συνήθως έγκαιρα αν η ασθενής απευθυνθεί σε εξειδικευμένους γυναικολόγους με εμπειρία των ηπιότερων αλλά και σοβαρότερων μορφών ενδομητρίωσης. Συχνά, οι ηπιότερες μορφές της νόσου ανευρίσκονται τυχαία κατά τη διερεύνησης υπογονιμότητας σε διαγνωστική λαπαροσκόπηση ή σε υπερηχογράφημα τυχαίου ελέγχου.
Τι δημιουργεί την Ενδομητρίωση και τα αποτελέσματά της;
Η Ενδομητρίωση προκαλείται όταν το ενδομήτριο, δηλαδή ο ιστός που υπό κανονικές συνθήκες περιβάλλει την εσωτερική επιφάνεια της μήτρας, βρεθεί εκτός αυτής – πιο συχνά στην κοιλιά, στις ωοθήκες, στις σάλπιγγες, στους συνδέσμους που περιβάλλουν τη μήτρα, στην περιοχή μεταξύ του κόλπου και του ορθού, στην ουροδόχο κύστη, στο έντερο, στον τράχηλο της μήτρας και σε πολλά άλλα σημεία και όργανα του γυναικείου οργανισμού.
Αυτός ο μετατοπισμένος ιστός έχει ως αποτέλεσμα να δημιουργούνται παραμορφώσεις στη φυσιολογική ανατομία των οργάνων και βλάβες που ανταποκρίνονται στην έμμηνο κύκλο, όπως ακριβώς συμβαίνει με τον ιστός της επενδύσεως της μήτρας: κάθε μήνα ο ιστός αναπτύσσεται, διασπάται και αποβάλλεται. Φυσιολογικά η εν λόγω διαδικασία ολοκληρώνεται μέσω της ροής του αίματος της περιόδου και την έξοδο από τον οργανισμό από τον κόλπο, όμως στην περίπτωση της Ενδομητρίωσης το αίμα δεν μπορεί να βρει φυσιολογική διέξοδο. Έτσι έχουμε την πρόκληση εσωτερικής αιμορραγίας και φλεγμονών, που συνοδεύονται από πολύ ισχυρούς πόνους, υπογονιμότητα, σχηματισμό ουλώδους ιστού, συμφύσεις και εντερικά προβλήματα.
Η Ενδομητρίωση είναι πολύ επικίνδυνη για τη μήτρα, τις ωοθήκες και τις γυναικείες σάλπιγγες. Εκτιμάται ότι το 40% των γυναικών οι οποίες έχουν διαγνωστεί με Ενδομητρίωση παρουσιάζουν παράλληλα προβλήματα υπογονιμότητας, ενώ έχει παρατηρηθεί επίσης ότι μία στις τρεις γυναίκες με πρόβλημα υπογονιμότητας πάσχει από ενδομητρίωση.
Τα κυριότερα συμπτώματα της ενδομητρίωσης είναι:
α) Πυελικός Πόνος. Πρόκειται για πόνο σε διάφορες θέσεις χαμηλά στη λεκάνη με συνήθως πρόσφατη έναρξη (6 μήνες) ή επιδείνωση προϋπάρχοντος πόνου (που σε γενικές γραμμές ήταν ανεκτός και σταθερής έντασης.) Ο πόνος της ενδομητρίωσης συχνά περιγράφεται και ως αφόρητος.
β) Υπογονιμότητα. Συνήθως λόγω βλάβης στις σάλπιγγες ή και τις ωοθήκες αλλά και λόγω άλλων πιο σύνθετων μηχανισμών.
γ) Διαταραχή του κύκλου (συνήθως λόγω ενδομητρίωσης των ωοθηκών).
δ) συνδυασμός των α, β, και γ.
Πώς γίνεται η διάγνωση της Ενδομητρίωσης;
Ο υπέρηχος και ο μαγνητικός τομογράφος μπορούν να εντοπίσουν αρκετά συχνά τις εστίες της ενδομητρίωσης, αλλά δεν μπορούν να εντοπίσουν όλες και κυρίως τις πιο μικρές σε μέγεθος.
Ο μόνος τρόπος για να γίνει διάγνωση της Ενδομητρίωσης είναι μέσω λαπαροσκόπησης και βιοψίας δειγμάτων ιστού. Η λαπαροσκόπηση αποτελεί μια οριστική μορφή διάγνωσης και είναι μια ιατρική διαδικασία που πραγματοποιείται με γενική αναισθησία, κατά την οποία μια μικροκάμερα εισάγεται στην περιοχή του ομφαλού. Αυτό επιτρέπει στον γιατρό να μπορεί να βλέπει στο εσωτερικό της κοιλιάς και να έχει πρόσβαση στα εσωτερικά όργανα. Με την μικροκάμερα δίνεται στον γιατρό η δυνατότητα να κάνει μεγέθυνση της εικόνας και να εντοπίσει ακόμη και πολύ μικρές περιπτώσεις Ενδομητρίωσης. Κατά τη διάρκεια της διαδικασίας είναι επίσης εφικτό να γίνει αφαίρεση ιστών που ο γιατρός πιστεύει ότι σχετίζονται με την Ενδομητρίωση και να τους στείλει για βιοψία.
Σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί ωστόσο να γίνει διάγνωση της πάθησης ακόμη και χωρίς να πραγματοποιηθεί λαπαροσκόπηση. Ο γιατρός πολλές φορές είναι σε θέση δια της αφής να αισθανθεί ιστούς στη λεκάνη που έχουν σχέση με την Ενδομητρίωση. Ενδέχεται επίσης να δει μια κύστη Ενδομητρίωσης που να επηρεάζει τις ωοθήκες ή κάποιο άλλο όργανο της λεκάνης ή ακόμη, σε κάποιες πιο σπάνιες περιπτώσεις, να δει την Ενδομητρίωση που έχει αναπτυχθεί εντός του γυναικείου κόλπου. Βέβαια, ο μόνο 100% σίγουρος τρόπος διάγνωσης είναι μέσω λαπαροσκόπησης ή/και βιοψίας.
Η διάγνωση της Ενδομητρίωσης δεν είναι πάντα απαραίτητη. Υπάρχουν φορές που ο γιατρός σας ενδέχεται να καταλάβει ότι πάσχετε από Ενδομητρίωση λόγω των συμπτωμάτων σας ή/και των κλινικών ενδείξεων κατά την εξέταση. Η λαπαροσκόπηση αποτελεί μια «επιθετική» μορφή εξέτασης, για την οποία πρέπει να συζητήσετε με τον γιατρό και να σας εξηγήσει τους πιθανούς κινδύνους πριν αποφασίσετε να πραγματοποιήσετε την εξέταση. Εάν συμφωνήσετε με τον γιατρό σας να ακολουθήσετε μια φαρμακευτική αγωγή, τότε δεν χρειάζεται να υποβληθείτε σε αυτή τη χειρουργική επέμβαση. Η απόφαση για την πραγματοποίηση της λαπαροσκόπησης έχει να κάνει με τα κλινικά σας συμπτώματα και την επιθυμία σας για μια εγκυμοσύνη στο άμεσο μέλλον.
Θεραπεία της Ενδομητρίωσης
Η θεραπεία της Ενδομητρίωσης πραγματοποιείται με τρεις διαφορετικές διαδικασίες:
1. Ιατρική αγωγή (φάρμακα)
2. Χειρουργική αγωγή (επεμβάσεις)
3. Συμπληρωματικές μέθοδοι (φυσιοθεραπεία, ψυχολογία, κ.ά.)
Είναι καλό να συζητήσετε με τον γιατρό σας για τις διαφορετικές αυτές θεραπείες πριν αποφασίσετε για το ποιες από αυτές θα δοκιμάσετε. Μπορούμε να επισημάνουμε πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα σε όλες τις θεραπείες και ενδέχεται επίσης να χρειαστεί να συνδυάσετε ορισμένες από αυτές πριν βρείτε τι είναι ιδανικό για σας.
Ιατρική Αγωγή:
Υπάρχουν ορμονικές και μη ορμονικές θεραπείες. Οι ορμονικές θεραπείες περιλαμβάνουν την λήψη αντισυλληπτικών χαπιών και προγεσταγόνα (μια από τις δύο κύριες θηλυκές ορμόνες) σε πολλές μορφές. Τα προγεσταγόνα λαμβάνονται σε ταμπλέτες, παρέχονται σε ενέσιμη μορφή για 3 μήνες, με συνεχή παροχή μέσω συσκευής η οποία τοποθετείται κάτω από το δέρμα ή που απελευθερώνονται ενδομητρίως.
Αυτές οι δύο μορφές χρησιμοποιούνται σε μεγάλες χρονικές περιόδους, ενώ υπάρχουν και άλλες ορμονικές αγωγές μικρή περιόδου που έχουν σημαντικές παρενέργειες γι’ αυτό χρησιμοποιούνται λιγότερο.
Οι μη ορμονικές φαρμακευτικές αγωγές περιλαμβάνουν αναλγητικά όπως η παρακεταμόλη και μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη. Τα φάρμακα αυτά σκοπό έχουν να μειώσουν τον πόνο της Ενδομητρίωσης και όχι να θεραπεύσουν την πάθηση.
Χειρουργική Αγωγή:
Συνήθως γίνεται χρήση της λαπαροσκόπησης που προκαλεί λιγότερα σημάδια, λιγότερο πόνο, συντομότερη παραμονή στο νοσοκομείο, δίνει καλύτερη εικόνα των σημείων όπου εντοπίζεται η Ενδομητρίωση στους γιατρούς, καθώς οι τομές είναι μικρές και η αιμορραγία περιορισμένη. Ωστόσο ορισμένες φορές η λαπαροτομία είναι επιβεβλημένη καθώς πρόκειται για σοβαρές περιπτώσεις Ενδομητρίωσης. Σε περίπτωση που αποφασίσετε να χειρουργηθείτε θα πρέπει να συζητήσετε με τον γιατρό σας όλους τους πιθανούς κινδύνους και επιπλοκές.
Συμπληρωματικές μέθοδοι:
Φυσικοθεραπευτές, βελονιστές, ρεφλεξολόγοι, διατροφολόγοι, ομοιοπαθητικοί και ψυχολόγοι μπορούν να βοηθήσουν επίσης γυναίκες που πάσχουν από Ενδομητρίωση, κυρίως ως συμπληρωματικές θεραπείες για την αντιμετώπιση του πόνου της πάσχουσας. Καλό είναι βέβαια σε κάθε περίπτωση να συζητήσετε πρώτα με τον θεράποντα γιατρό σας πριν προχωρήσετε σε συμπληρωματικές μεθόδου, ιδιαίτερα όταν πρόκειται να χειρουργηθείτε. Κάποιες από αυτές τις μεθόδους υπάρχει περίπτωση να προκαλέσουν επιπλοκές με το χειρουργείο. Ο ίδιος ο γιατρός ενδέχεται να σας συστήσει να επισκεφτείτε κάποιον φυσιοθεραπευτή, στην περίπτωση για παράδειγμα που διαγνώσει ότι κάποιο μυϊκό πρόβλημα έχει επίπτωση στα συμπτώματα ή αν υπάρχει πρόβλημα με την ουροδόχο κύστη ή τα έντερά σας.