Το φαινόμενο παρατηρείται συχνότερα σε άτομα άνω των 40 ετών και είναι πιο έντονο στην τρίτη ηλικία.
Δεν αποτελεί διαταραχή, αλλά σχετίζεται με τη φυσιολογική μεταβολή των εσωτερικών βιορυθμών.
Σύμφωνα με τους ειδικούς, καθώς μεγαλώνουμε μεταβάλλεται ο κιρκάδιος ρυθμός, δηλαδή το φυσικό «εσωτερικό ρολόι» του οργανισμού.
Το σώμα ρυθμίζεται ώστε να κοιμάται και να ξυπνάει νωρίτερα. Το ωράριο 23:00-7:00 που ήταν ιδανικό στο παρελθόν, πλέον μεταβάλλεται σε 21:00-5:00.
Ένας από τους κύριους λόγους για αυτές τις αλλαγές, είναι η μείωση των επιπέδων της μελατονίνης, της ορμόνης που ρυθμίζει τον ύπνο. Η παραγωγή μελατονίνης είναι υψηλότερη στη νεότητα και μειώνεται με την ηλικία.
Όταν μειώνεται η μελατονίνη, συμβαίνουν τα εξής:
- κοιμόμαστε πιο δύσκολα
- κοιμόμαστε λιγότερο βαθιά
- ξυπνάμε νωρίτερα, ακόμη και χωρίς ξυπνητήρι
Δεν ευθύνεται μόνο το βιολογικό ρολόι για την πρόωρη αφύπνιση.
Άλλες συχνές αιτίες περιλαμβάνουν:
- Ψυχική πίεση και άγχος: Σε συνδυασμό με την ηλικία, μπορεί να αυξήσουν την ευαισθησία σε εξωτερικά ερεθίσματα.
- Προβλήματα υγείας: Π.χ. πόνοι στις αρθρώσεις, συχνοουρία ή διαβήτης.
- Φάρμακα: Κάποια φάρμακα επηρεάζουν τον ύπνο (π.χ. διουρητικά ή αντικαταθλιπτικά).
- Αλλαγές στις συνθήκες φωτισμού: Το σώμα γίνεται πιο ευαίσθητο στο φως (ανατολή του ηλίου, φώτα του δρόμου).
Ακόμη και σε προχωρημένη ηλικία, η ποιότητα του ύπνου μπορεί να επηρεαστεί σημαντικά.
Δοκιμάστε τα παρακάτω:
- Διατηρήστε ένα τακτικό πρόγραμμα ύπνου: Να πηγαίνετε για ύπνο και να ξυπνάτε την ίδια ώρα, ακόμη και τα σαββατοκύριακα.
- Περιορίστε το φως το βράδυ: Τα κινητά τηλέφωνα, η τηλεόραση και ο έντονος φωτισμός μειώνουν την παραγωγή μελατονίνης.
- Αποφύγετε την καφεΐνη και το αλκοόλ το βράδυ: Διαταράσσουν την ποιότητα του ύπνου.
- Απολαύστε μια βραδινή ρουτίνα: Διάβασμα, ήρεμη μουσική, μπάνιο ή διαλογισμός, είναι ιδανικά πριν τον ύπνο.
- Εξετάστε το ενδεχόμενο να πάρετε συμπληρώματα διατροφής με μελατονίνη σε συνεννόηση με τον γιατρό σας.
Ξυπνάτε πολύ νωρίς και δεν μπορείτε να ξανακοιμηθείτε; Εάν αυτό σας επηρεάζει κατά τη διάρκεια της ημέρας (κόπωση, ευερεθιστότητα, δυσκολία συγκέντρωσης), είναι σκόπιμο να απευθυνθείτε σε γιατρό ή σε εργαστήριο ύπνου.
Δεν πρόκειται πάντα για «φυσική εξέλιξη». Το πρόωρο ξύπνημα μπορεί να είναι και σύμπτωμα κατάθλιψης, άγχους ή διαταραχών ύπνου (π.χ. άπνοια ύπνου).
Το πρόωρο ξύπνημα δεν είναι απαραίτητα πρόβλημα, αλλά ένα σήμα του σώματος ότι περνάει μια φυσική μεταβολή. Εάν αυτό δεν σας περιορίζει, αποδεχτείτε τον νέο ρυθμό και προσαρμόστε την ημέρα σας σε αυτόν. Σε αντίθετη περίπτωση, όμως, μην διστάσετε να ζητήσετε βοήθεια.