Το διαδίκτυο είναι γεμάτο προκλήσεις για τους εφήβους, μια από αυτές είναι η νέα επίκυνδυνη «μόδα» #SkinnyTok, μια τάση που προβάλλει τη νευρική ανορεξία ως ελκυστικό τρόπο ζωής μέσα από βίντεο που δείχνουν απισχνασμένες γυναίκες να προωθούν ακραίες δίαιτες και να δίνουν συμβουλές αδυνατίσματος.
Οι εύλογες ανησυχίες που εγείρει αυτού του είδους το περιεχόμενο τράβηξαν την προσοχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Γαλλικής Ρυθμιστικής Αρχής Οπτικοακουστικών και Ψηφιακών Επικοινωνιών (Arcom), επιτυγχάνοντας, μέσω άσκησης πιέσεων, την απαγόρευσή του από το TikTok.
«Έχουμε μπλοκάρει τα αποτελέσματα αναζήτησης για το #skinnytok, δεδομένου ότι έχει συνδεθεί με περιεχόμενο που προωθεί την ανθυγιεινή απώλεια βάρους», ανέφερε σε δήλωσή του τη Δευτέρα ο εκπρόσωπος του TikTok, Paolo Ganino.
Η γαλλίδα Υπουργός Ψηφιακής Πολιτικής, Clara Chappaz, χαιρέτισε την απαγόρευση ως «συλλογική νίκη», τονίζοντας ότι ο αγώνας για την προστασία των παιδιών στο διαδίκτυο δεν σταματά.
Γιατί όμως οι ειδικοί θεωρούν το SkinnyTok τόσο επικίνδυνο; Η Δρ. Μαρία Τσιάκα, Ψυχολόγος, Διδάκτωρ Ψυχολογικής Ιατρικής του King’s College του Λονδίνου, Διευθύντρια και Ιδρύτρια του Ελληνικού Κέντρου Διατροφικών Διαταραχών, Πιστοποιημένη Εκπαιδεύτρια και επόπτρια του Πρωτοκόλλου (TBT-S) για τη Νότια Ευρώπη, μίλησε στο σε ιστότοπο για τους λόγους που αυτού του είδους το περιεχόμενο είναι εξαιρετικά επιβλαβές για τους εφήβους, αλλά για τον ρόλο που πρέπει να αναλάβουν η οικογένεια, το σχολείο και το κράτος για να προφυλάξουν τη νέα γενιά.
Τι ακριβώς είναι το SkinnyTok και γιατί θεωρείται τόσο επικίνδυνο για τους νέους;
Το SkinnyTok είναι μια τάση στην πλατφόρμα TikTok (αν και δεν περιορίζεται εκεί, υπάρχει και στο YouTube), η οποία προωθεί διαταραγμένες διατροφικές συμπεριφορές, ιδιαίτερα την ανορεξία. Παρουσιάζει την ανορεξία όχι ως ασθένεια, αλλά ως τρόπο ζωής, με συγκεκριμένες «οδηγίες» για το πώς να διαχειρίζεσαι την πείνα και την τροφή. Παρουσιάζονται tips, μέχρι και «μαθήματα», που δείχνουν βήμα-βήμα πώς να τρως ελάχιστα, να αποφεύγεις συγκεκριμένα φαγητά ή να πίνεις νερό όταν πεινάς.
Και ενθαρρύνονται τέτοιες συμπεριφορές ανοιχτά;
Ναι. Εμφανίζονται συμβουλές του τύπου «αν δεν κάνεις υπερφαγικά επεισόδια, τότε μπορείς να δεις αυτό το βίντεο» ή «αν πεινάς και δεν φας, είναι ένδειξη αυτοελέγχου». Όλα αυτά δημιουργούν μια τεράστια στρέβλωση της φυσιολογικής σχέσης με την τροφή. Οι έφηβοι, στους οποίους απευθύνεται κυρίως αυτό το περιεχόμενο, δεν διαθέτουν ακόμα τα γνωστικά φίλτρα για να τα επεξεργαστούν κριτικά. Έτσι, υιοθετούν το skinny body ως ιδανικό, χωρίς να κατανοούν τον κίνδυνο.
Αυτά θυμίζουν παλαιότερες περιπτώσεις, όπως τα pro-anorexia sites.
Ακριβώς. Παλαιότερα, υπήρχαν αντίστοιχα «pro-ana» sites, τα οποία απαγορεύτηκαν γύρω στο 2020 από τις μηχανές αναζήτησης. Ωστόσο, τώρα, μέσω του TikTok και του YouTube, υπάρχει μια επιστροφή αυτής της κουλτούρας, με πολύ μεγαλύτερη απήχηση και ακόμα χειρότερα, χωρίς φραγμούς. Τα παιδιά, ακόμη και παιδιά κάτω των 12 ετών, έχουν πρόσβαση σε αυτό το περιεχόμενο καθημερινά.
Υπάρχουν μηχανισμοί ελέγχου σε αυτές τις πλατφόρμες;
Όχι. Παρά την πρόσφατη απαγόρευση (που κι αυτή ήρθε μόνο κατόπιν πίεσης που άσκησαν οι ευρωπαϊκές ρυθμιστικές αρχές), στην πραγματικότητα οι πλατφόρμες δεν κάνουν καμία ουσιαστική ενέργεια για να περιορίσουν ή να μπλοκάρουν αυτά τα επικίνδυνα βίντεο. Το περιεχόμενο είναι ανεξέλεγκτο και απευθύνεται σε ένα κοινό ιδιαίτερα ευάλωτο: τους εφήβους.
Ποιος θα έπρεπε να αναλάβει δράση; Οι γονείς; Το κράτος;
Οι γονείς συνήθως δεν ασκούν γονεϊκό έλεγχο στα κινητά ή στις πλατφόρμες που χρησιμοποιούν τα παιδιά. Δεν ξέρουν καν ότι υπάρχει αυτό το φαινόμενο. Άρα, πρώτο βήμα είναι η ενημέρωση των γονιών, η παρακολούθηση του περιεχομένου που βλέπουν τα παιδιά και η ουσιαστική συζήτηση. Τα παιδιά πρέπει να νιώθουν ότι μπορούν να μιλήσουν στους γονείς τους για αυτά τα θέματα, αλλιώς υπάρχει μεγάλος κίνδυνος να υιοθετήσουν αυτές τις συμπεριφορές.
Πού πρέπει να εστιάσει η κοινωνία;
Στην υποστήριξη της οικογένειας και στην ενημέρωση. Χρειάζονται πολιτικές και δράσεις πρόληψης. Τα παιδιά διαμορφώνουν σήμερα την ταυτότητά τους με βάση πρότυπα που είναι εξαιρετικά επικίνδυνα. Πρέπει να προωθήσουμε την υγεία, την αυτοεκτίμηση και την ισορροπημένη εικόνα του εαυτού, όχι μόνο την εικόνα σώματος.
Πιστεύετε ότι υποτιμάμε το πρόβλημα;
Απόλυτα. Πολλοί θεωρούν ότι είναι «μια φάση που θα περάσει», ενώ στην πραγματικότητα μιλάμε για μία από τις πιο θανατηφόρες ψυχικές ασθένειες μετά τα ναρκωτικά. Σήμερα, το 25% των εφήβων εμφανίζει διατροφικές διαταραχές, σε σύγκριση με μόλις 5% το 2000. Είναι πανδημία και δεν την αναχαιτίζει κανένας.
Υπάρχουν προτάσεις από το Κέντρο που διευθύνετε;
Πρέπει να υπάρξει μια πανελλαδική καμπάνια ενημέρωσης, συμμετοχή των ειδικών, των γονέων και της Πολιτείας. Χρειάζεται ανοιχτός διάλογος και συνεργασία όλων των εμπλεκόμενων φορέων. Οι οικογένειες πρέπει να στηριχθούν και να εκπαιδευτούν. Το σχολείο, επίσης, πρέπει να εμπλακεί, γιατί τα παιδιά βρίσκονται όλο και πιο νωρίς μπροστά σε αυτά τα πρότυπα. Έχουμε δει περιπτώσεις ακόμα και 9χρονων με συμπτώματα ανορεξίας.
Ποιο είναι το δικό σας μήνυμα;
Ότι πρέπει όλοι να ενώσουμε τις δυνάμεις μας: γονείς, ειδικοί, Πολιτεία, για να προστατεύσουμε τα παιδιά. Αν δεν δράσουμε συντονισμένα, δεν θα μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε το φαινόμενο. Τα παιδιά δεν είναι πλέον ασφαλή ούτε μέσα στο σπίτι, γιατί «το έξω έχει μπει μέσα» μέσω των οθονών.