Νέα μελέτη αναδεικνύει τη σύνδεση ανάμεσα στην κατανάλωση υπερ-επεξεργασμένων τροφίμων (UPF) και στη μείωση του μήκους των τελομερών, τμήματα των χρωμοσωμάτων που συχνά χρησιμοποιούνται ως δείκτες της βιολογικής ηλικίας.
Η έρευνα, που παρουσιάστηκε στο ετήσιο Ευρωπαϊκό και Διεθνές Συνέδριο για την Παχυσαρκία (ECOICO 2020), υποστηρίζει ότι τα άτομα με υψηλή κατανάλωση υπερ-επεξεργασμένων τροφίμων (περισσότερες από 3 μερίδες/ημέρα) είχαν διπλάσιες πιθανότητες να έχουν μικρότερα τελομερή, στοιχείο που αποτελεί δείκτη της βιολογικής γήρανσης σε κυτταρικό επίπεδο, υποδεικνύοντας ότι η διατροφή μπορεί να προκαλεί την ταχύτερη γήρανση των κυττάρων.
Η κατανάλωση φρέσκων τροφίμων μειώνεται σε παγκόσμιο επίπεδο, την ίδια στιγμή που αυξάνεται η πρόσληψη των UPF, δηλαδή των βιομηχανικών προϊόντων από ουσίες που προέρχονται από τρόφιμα (έλαια, λίπη, σάκχαρα, άμυλα, πρωτεΐνες) αλλά περιέχουν ελάχιστα ή καθόλου ολόκληρα τρόφιμα και συχνά περιλαμβάνουν αρωματικές ύλες, χρωστικές, γαλακτοποιητές και άλλα πρόσθετα. Η διαδικασία και τα συστατικά που χρησιμοποιούνται για την κατασκευή των τροφίμων UPF τα καθιστούν πολύ εύκολα στην κατανάλωση (έτοιμα προς κατανάλωση, μακράς συντήρησης), ιδιαίτερα ελκυστικά στους καταναλωτές και πολύ επικερδή για τους κατασκευαστές τους (συστατικά χαμηλού κόστους, αυξημένη διάρκεια ζωής στο ράφι). Οι ιδιότητες αυτές έχουν, ως αποτέλεσμα, τα τρόφιμα UPF να είναι ωθούν σε μια κακή ή μη ισορροπημένη διατροφή και να ωθούν στην υπερκατανάλωση, συχνά με κόστος για τις λιγότερο επεξεργασμένες και πιο θρεπτικές εναλλακτικές.
Έρευνες έχουν συνδέσει τα τρόφιμα UPF με σοβαρές ασθένειες όπως η υπέρταση, η παχυσαρκία, το μεταβολικό σύνδρομο, η κατάθλιψη, ο διαβήτης τύπου 2 και διάφοροι τύπου καρκίνου. Οι καταστάσεις αυτές συχνά σχετίζονται με την ηλικία και συνδέονται με το οξειδωτικό στρες, τη φλεγμονή και την κυτταρική γήρανση που επίσης μπορεί να επηρεάσει το μήκος των τελομερών. Παρόλα αυτά, λίγες είναι μέχρι τώρα οι μελέτες σχετικά με τις επιπτώσεις της κατανάλωσης υπερ-επεξεργασμένων τροφίμων στο μήκος των τελομερών.
Τα δεδομένα προήλθαν από συμμετέχοντες στο SUN Project του Πανεπιστημίου της Navarra στην Ισπανία, με την έρευνα να βασίζεται στην ανάλυση μιας γενετικής μελέτης του 2008 με άτομα άνω των 55 ετών. Συνολικά, 886 συμμετέχοντες παρείχαν δείγματα σάλιου για ανάλυση DNA, καθώς και ακριβή στοιχεία για την καθημερινή τους πρόσληψη τροφίμων.
Συνολικά 645 άνδρες και 241 γυναίκες μέσης ηλικίας 67,7 ετών συμπεριλήφθηκαν στην ανάλυση και χωρίστηκαν σε τέσσερις ίσες ομάδες, από τη «χαμηλότερη» στην «υψηλότερη» βάσει της κατανάλωσης υπερ-επεξεργασμένων τροφίμων: λιγότερες από 2 μερίδες/ημέρα, 2-2,5 μερίδες/ημέρα, περισσότερες από 2,5-3 μερίδες/ημέρα και περισσότερες από 3 μερίδες/ημέρα.
Οι συμμετέχοντες στην υψηλότερη ομάδα ήταν πιο πιθανό να έχουν οικογενειακό ιστορικό καρδιαγγειακών παθήσεων, διαβήτη, μη φυσιολογικών λιπιδίων στο αίμα και να τρώνε περισσότερα σνακ ανάμεσα στα γεύματα. Επίσης, κατανάλωναν περισσότερα κορεσμένα και πολυακόρεστα λιπαρά, νάτριο, χοληστερόλη, ζαχαρούχα ροφήματα, πρόχειρο φαγητό και επεξεργασμένο κρέας και λιγότερους υδατάνθρακες, πρωτεΐνες, φυτικές ίνες, ελαιόλαδο, φρούτα, λαχανικά και άλλα μικροθρεπτικά συστατικά. Οι συμμετέχοντες που έτρωγαν περισσότερα UPF παρατηρήθηκε πως ήταν λιγότερο πιθανό να ακολουθούν μια μεσογειακή διατροφή, η οποία έχει συνδεθεί με βελτιωμένη γενική υγεία και ειδικότερα μειωμένο κίνδυνο καρδιαγγειακών παθήσεων.
Η ομάδα βρήκε ότι όσο αυξανόταν η κατανάλωση υπερ-επεξεργασμένων τροφίμων, τόσο εντείνονταν και οι πιθανότητες μειωμένου μήκους τελομερών, με κάθε ομάδα άνω του χαμηλότερου επιπέδου να διατρέχει αύξηση κινδύνου κατά 29%, 40% και 82% για τις ομάδες «μέτριας-χαμηλής», «μέτριας-υψηλής» και «υψηλής» κατανάλωσης UPF αντίστοιχα. Οι συγγραφείς διαπίστωσαν, τέλος, ότι η πρόσληψη UPF σχετιζόταν με τον κίνδυνο κατάθλιψης (ειδικά στους ασθενείς με χαμηλά επίπεδα φυσικής δραστηριότητας), υπέρτασης, αυξημένου βάρους/παχυσαρκίας και θνησιμότητας από οποιαδήποτε αιτία.
«Σε αυτή τη διατομεακή μελέτη ηλικιωμένων Ισπανών συμμετεχόντων, δείξαμε έναν ιδιαίτερα ισχυρό συσχετισμό ανάμεσα στην κατανάλωση υπερ-επεξεργασμένων τροφίμων και το μήκος των τελομερών. Πλέον χρειάζεται περαιτέρω έρευνα σε εκτενέστερες μακροχρόνιες μελέτες με βασικές και επαναλαμβανόμενες μετρήσεις του μήκους των τελομερών για να επιβεβαιωθούν αυτές οι παρατηρήσεις», καταλήγουν οι επιστήμονες.