Οι βιταμίνες είναι οργανικές ουσίες τις οποίες συναντά κανείς στα τρόφιμα.
Είναι απαραίτητες για τη σωστή σωματική και πνευματική ανάπτυξη.
Πολλές φορές πρέπει να τις λαμβάνουμε μέσω συμπληρωμάτων, γιατί είτε δεν μπορεί να τις συνθέσει καθόλου ο οργανισμός από μόνος του ή βρίσκονται σε πολύ μικρές ποσότητες στα τρόφιμα.
Η έλλειψη της κάθε βιταμίνης συνδέεται με διάφορα συμπτώματα.
Η ιστορία των βιταμινών
Αποκαλύφθηκαν το 1911 και από τότε ο άνθρωπος γνωρίζει την αξία τους.
Οι βιταμίνες ονομάστηκαν έτσι χάρη στα ποικίλα οφέλη και τις ευεργετικές ιδιότητες που προσφέρουν στον οργανισμό.
Η λέξη βιταμίνη προέρχεται από την λέξη «Vita» που σημαίνει ζωή και τη λέξη «αμίνη», καθώς η πρώτη βιταμίνη που ανακαλύφθηκε περιείχε άζωτο.
Ωστόσο, ο όρος φάνηκε ατυχής, όταν ανακαλύφθηκε ότι δεν περιέχουν όλες οι ενώσεις της τάξης των βιταμινών άζωτο.
Κατηγορίες Βιταμινών
Οι βιταμίνες διαφέρουν ως προς τη δομή και τις λειτουργίες τους.
Κατηγοριοποιήθηκαν με βάση των παραπάνω σε δύο κύριες κατηγορίες ανάλογα με την ικανότητα διάλυσής τους στο νερό ή στα έλαια.
Οι κατηγορίες αυτές είναι οι υδατοδιαλυτές και οι λιποδιαλυτές.
Οι επιμέρους βιταμίνες έχουν πάρει το όνομά τους από τα γράμματα του λατινικού αλφαβήτου (A,B,C,D).
Αρχικά, ως όνομα τους δόθηκε γράμμα του λατινικού αλφαβήτου ανάλογα με τη χρονολογική σειρά ανακάλυψής τους, ή το αρχικό γράμμα της λέξης που δήλωνε τον ρόλο της βιταμίνης στη διατροφή (π.χ. βιταμίνη Κ, από τη λέξη koagulation που σημαίνει πήξη, κροκίδωση ή θρόμβωση).
Αργότερα, όταν έγιναν γνωστές οι χημικές τους δομές, τους δόθηκαν και χημικά ονόματα.
Έτσι, σήμερα χρησιμοποιούμε και τα δύο ονόματα (π.χ. βιταμίνη C ή ασκορβικό οξύ).
Οι βιταμίνες δουν ως καταλύτες
Οι βιταμίνες δρουν ως καταλύτες και συνδυάζονται με πρωτεΐνες δημιουργώντας μεταβολικά ενεργά ένζυμα, ώστε να λαμβάνουν χώρα εκατοντάδες σημαντικών αντιδράσεων στο σώμα.
Οι βιταμίνες δεν είναι πηγή θερμίδων και δεν συνεισφέρουν ουσιαστικά στη μάζα του σώματος.
Όμως, ρυθμίζουν χημικές αντιδράσεις κατά τις οποίες τα βασικά διατροφικά στοιχεία (λίπη, υδατάνθρακες, πρωτεΐνες) μετατρέπονται σε ενέργεια και ζωικούς ιστούς.
Ιδιότητες των βιταμινών
Ανάλογα με την ικανότητα διάλυσης τους στο νερό ή στα έλαια, οι βιταμίνες διακρίνονται σε λιποδιαλυτές και υδατοδιαλυτές. (όπως προαναφέρθηκε)
Εκτός από τη βιταμίνη D, οι υπόλοιπες δε συντίθενται από τον ανθρώπινο οργανισμό.
Έτσι, είναι απαραίτητο να τις προσλαμβάνουμε εξωτερικά είτε από την τροφή είτε με συμπληρώματα διατροφής, καθώς η έλλειψή τους μπορεί να προκαλέσει διάφορα συμπτώματα.
Υδατοδιαλυτές βιταμίνες
Οι υαδοτοδιαλυτές βιταμίνες είναι αυτές του συμπλέγματος Β και η βιταμίνη C.
Οι βιταμίνες του συμπλέγματος Β είναι οι εξής:
- Η Β1 ή αλλιώς η θειαμίνη συμβάλλει ενεργά στην παραγωγή ενέργειας
- Η Β2 ή ριβοφλαβίνη συμβάλλει στο μεταβολισμό
- Η Β3 ή νιασίνη συμβάλλει στη σύνθεση λιπαρών οξέων και χοληστερόλης
- Η Β5 ή το παντοθενικό οξύ συμβάλλει επίσης στη σύνθεση της χοληστερόλης & των λιπαρών οξέων
- Η Β6 ή πυριδοξίνη παίζει σημαντικό ρόλο στη σύνθεση και των αμινοξέων
- Η Β7 ή βιοτίνη είναι απαραίτητη στο μεταβολισμό των υδατανθράκων, πρωτεϊνών και λιπών όπου λειτουργεί ως συνένζυμο.
- Η Β12 ή κυανοκοβαλαμίνη είναι απαραίτητη για το σχηματισμό των ερυθρών και των λευκών κυττάρων, καθώς και για το νευρικό ιστό.
- Το φυλλικό οξύ συμβάλλει ενεργά στη σύνθεση του γενετικού υλικού.
Βιταμίνη C
Η βιταμίνη C είναι μία εξαιρετικά σημαντική βιταμίνη.
Συμβάλλει ποικιλοτρόπως στη λειτουργία του οργανισμού και παίζει ρόλο σε διάφορες διεργασίες.
Είναι απαραίτητη για την απορρόφηση του σιδήρου και στη σύνθεση των ερυθρών αιμοσφαιρίων.
Λειτουργεί αντιοξειδωτικά και ενισχύει την άμυνα του οργανισμού, ενώ φαίνεται ότι μειώνει τα επίπεδα της «κακής» χοληστερίνης.
Λιποδιαλυτές βιταμίνες
Η βιταμίνη Α
Η βιταμίνη Α που ονομάζεται και ρετινόλη είναι απαραίτητη για την ομαλή ανάπτυξη και διαφοροποίηση των ιστών, αλλά και την αναπαραγωγή.
Η βιταμίνη Ε
Η βιταμίνη Ε είναι ένα από τα πιο ισχυρά αντιοξειδωτικά της φύσης. Ο βασικός της ρόλος είναι η αναστολή της οξείδωσης των λιπαρών οξέων, που είναι εξαιρετικά ευάλωτα στην οξείδωση από ελεύθερες ρίζες.
Η βιταμίνη Κ
Η βιταμίνη Κ είναι απαραίτητο στοιχείο στην πήξη του αίματος.
Επίσης, συμβάλλει στο σχηματισμό των οστών και στη νεφρική λειτουργία.
Υπάρχουν δύο είδη βιταμίνης K, K1, που τη βρίσκει κανείς σε τρόφιμα όπως είναι τα φυλλώδη λαχανικά και Κ2, που παράγεται κυρίως από βακτήρια του εντέρου.
Η βιταμίνη D
Η βιταμίνη D συντίθεται στον οργανισμό από την επαφή με την ηλιακή ακτινοβολία. Είναι εξαιρετικά σημαντική και παίζει ρόλο σε ποικίλες λειτουργίες του οργανισμού.