Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, ο καρκίνος είναι η δεύτερη αιτία θανάτου σε παγκόσμιο επίπεδο και εκτιμάται ότι ευθύνεται για 9,6 εκατομμύρια θανάτους ετησίως (2018). Οι αιτίες του είναι πολλές, αλλά δεν είναι όλες γνωστές. Εντούτοις, οι επιστήμονες έχουν εντοπίσει ορισμένους παράγοντες που συμβάλλουν στην ανάπτυξή του, όπως ο τρόπος ζωής, σε ορισμένους καρκίνους η κληρονομικότητα και σε κάποιους άλλους η μόλυνση από συγκεκριμένους ιούς.
Όπως διευκρινίζει ο ογκολόγος Dale Shepard, από το Τμήμα Αιματολογίας & Ιατρικής Ογκολογίας της Cleveland Clinic, στο Οχάιο, η ανάπτυξη καρκίνου εξαιτίας ενός ιού δεν αποτελεί ένα συχνό φαινόμενο, ωστόσο, είναι κάτι που συμβαίνει, ιδίως σε ανθρώπους με υψηλού κινδύνου συμπεριφορές.
Τέτοιες συμπεριφορές είναι το σεξ χωρίς προφυλάξεις με περιστασιακούς ερωτικούς συντρόφους, η ενδοφλέβια χρήση ναρκωτικών και η κοινή χρήση συριγγών καθώς και η παράλειψη του εμβολιασμού έναντι των επικίνδυνων ιών. Διότι δεν είναι όλοι οι ιοί επικίνδυνοι.
Ο καρκίνος μπορεί να προκληθεί μόνο από ορισμένους ιούς που προσβάλλουν συγκεκριμένα κύτταρα του σώματος και οι ιοί αυτοί προκαλούν συγκεκριμένα είδη καρκίνου. Για να μπορέσει ένας ιός να προκαλέσει καρκίνο πρέπει:
- Να εισέλθει σε ένα υγιές κύτταρο.
- Να προσκολληθεί στο DNA του και να προσπαθήσει να το αλλάξει, ώστε να μπορέσει να πολλαπλασιαστεί.
- Να αλλάξει τη βιολογική συμπεριφορά του κυττάρου που έχει μολύνει.
- Αυτό το αλλαγμένο κύτταρο να αρχίσει να αναπαράγεται ανεξέλεγκτα, για να δημιουργήσει έναν καρκινικό όγκο.
Δεδομένου ότι το ανοσοποιητικό αντιδρά όταν ένας εξωτερικός παράγοντας πάει να εισβάλλει σε ένα κύτταρό του, η παραπάνω διαδικασία συνήθως αναχαιτίζεται και έτσι δεν αναπτύσσεται καρκίνος.
Οι επικίνδυνοι ιοί
Οι πιο κοινοί ιοί, όπως αυτοί της γρίπης ή του κρυολογήματος, δεν προκαλούν καρκίνο.
Όπως εξηγεί ο Δρ Shepard, οι ιοί που μολύνουν τους πνεύμονες και τους αεραγωγούς, δεν παραμένουν στον οργανισμό για μεγάλο χρονικό διάστημα. Ακόμη και αν ο ιός εισέλθει στα κύτταρα των αεραγωγών και προσκολληθεί στο DNA, το ανοσοποιητικό σύστημα γρήγορα θα απαλλάξει τον οργανισμό από αυτήν την απειλή. Ωστόσο, δεν συμβαίνει το ίδιο και σε άλλες περιοχές του σώματος, όπως το ήπαρ, όπου τα κύτταρα δεν ανανεώνονται τόσο γρήγορα και οι λοιμώξεις μπορεί να γίνουν πιο επικίνδυνες.
Οι ιοί που μπορεί να προκαλέσουν καρκίνο είναι:
- Ο ιός Epstein-Barr (EBV). Είναι περισσότερο γνωστός ως αιτία της λοιμώδους μονοπυρήνωσης. Οι περισσότεροι άνθρωποι είναι μολυσμένοι με αυτόν, χωρίς όμως να προκαλείται κάποια παθολογική κατάσταση. Μερικές φορές όμως προκαλεί έναν τύπο λεμφώματος (καρκίνος του λεμφικού συτήματος).
- Ιοί της ηπατίτιδας Β και C. Οι ιοί αυτοί μεταδίδονται μέσω της απευθείας επαφής με μολυσμένο αίμα και της σεξουαλικής επαφής με μολυσμένο άτομο χωρίς προφυλάξεις και προκαλούν ηπατίτιδα, δηλαδή φλεγμονή στο ήπαρ. Αν η λοίμωξη διαρκέσει πολύ καιρό, μπορεί να οδηγήσει σε βλάβες στο ήπαρ και κίρρωση, η οποία με τη σειρά της μπορεί να οδηγήσει στον καρκίνο.
- Ανθρώπινος ερπητοϊός 8 (HHV-8). Μεταδίδεται κυρίως με την σεξουαλική επαφή. Αν και δεν προκαλεί συμπτώματα στους περισσότερους φορείς του, μπορεί να οδηγήσει σε σάρκωμα Kaposi στους ανθρώπους με εξασθενημένο ανοσοποιητικό.
- Ιός ανθρώπινης ανοσοανεπάρκειας (HIV/AIDS). Ο ιός HIV/AIDS μεταδίδεται μέσω της απευθείας επαφής με μολυσμένο αίμα και της σεξουαλικής επαφής με μολυσμένο άτομο χωρίς προφυλάξεις. Ο εν λόγω ιός εξασθενεί το ανοσοποιητικό σύστημα και μπορεί να οδηγήσει σε κάθε είδους ασθένειες. Ειδικά όσον αφορά στον καρκίνο, ο ιός σχετίζεται με το σάρκωμα Kaposi, το λέμφωμα, τους καρκίνους κεφαλής & τραχήλου και τον καρκίνο του πρωκτού.
- Ιός ανθρωπίνων θηλωμάτων (HPV). Μεταδίδεται μέσω της σεξουαλικής δραστηριότητας και οι περισσότεροι σεξουαλικά ενεργοί άνθρωποι έχουν παρουσιάσει τουλάχιστον μία λοίμωξη HPV κατά τη διάρκεια της ζωής τους. Τις περισσότερες φορές το ανοσοποιητικό σύστημα καταπολεμά τη λοίμωξη, όμως σε κάποιες περιπτώσεις οδηγεί σε καρκίνο. Μπορεί να προκαλέσει καρκίνο στον τράχηλο της μήτρας, στο πέος, στο αιδοίο, στον πρωκτό και διάφορους καρκίνους κεφαλής & τραχήλου.
Πώς να προστατευθείτε
Η μόλυνση με έναν από τους παραπάνω ιούς δεν σημαίνει απαραίτητα και εμφάνιση καρκίνου. Ωστόσο, δεν είναι γνωστό ποιος μπορεί να κινδυνεύει και ποιος όχι.
Έτσι, ο καλύτερος τρόπος για να προστατεύσετε τον εαυτό σας είναι η πρόληψη της μόλυνσης από τους επικίνδυνους ιούς. Τα προληπτικά μέτρα περιλαμβάνουν την αποφυγή συμπεριφορών υψηλού κινδύνου, όπως το σεξ χωρίς προφυλάξεις, η χρήση παράνομων ναρκωτικών και η κοινή χρήση συριγγών.
«Εξίσου σημαντική είναι η λήψη των κατάλληλων εμβολίων. Εμβόλια είναι διαθέσιμα για την ηπατίτιδα Β και τον ιό HPV», τονίζει ο Δρ Shepard. Όπως ο ίδιος εξηγεί, αυτά τα εμβόλια μπορούν να μειώσουν σημαντικά τον κίνδυνο μόλυνσης, κατά συνέπεια και τον κίνδυνο εμφάνισης των καρκίνων με τους οποίους συνδέονται.
Όσον αφορά στην ηπατίτιδα C και τον ιό HIV, παρόλο που δεν υπάρχουν εμβόλια, σήμερα είναι διαθέσιμα φάρμακα που μπορούν να ελαχιστοποιήσουν την ποσότητα του ιού στον οργανισμό όσων έχουν ήδη προσβληθεί. Για να λάβει, όμως, ένα άτομο την ενδεδειγμένη θεραπεία θα πρέπει πρώτα να διαγνωστεί, άρα και να υποβληθεί στις απαραίτητες εξετάσεις.
Υπενθυμίζεται ότι, σύμφωνα με τα νέα συμπεράσματα, της επιτροπής που παρακολουθεί και υλοποιεί το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την εξάλειψη της ιογενούς ηπατίτιδας στην Ελλάδα, οι άνθρωποι που έχουν γεννηθεί μεταξύ 1945 και 1980 πρέπει οπωσδήποτε να υποβληθούν σε εξέταση για ηπατίτιδα C.