Ο β-αιμολυτικός στρεπτόκοκκος της ομάδος Α, (Group A. Streptococcus ή GAS), γνωστός και ως πυογόνος στρεπτόκοκκος (Streptococcus pyogenes) είναι ένα Gram-θετικό βακτηριακό παθογόνο.
Είναι προσαρμοσμένο στον άνθρωπο ξενιστή και μπορεί να προκαλέσει από ελαφράς βαρύτητας λοιμώξεις, όπως φαρυγγίτιδα, έως σπάνιες και σοβαρές λοιμώξεις, όπως σηψαιμία, σύνδρομο στρεπτοκοκκικού τοξικού σοκ (STSS) και νεκρωτική περιτονίτιδα.
Ως ανθρώπινο παθογόνο προσαρμοσμένο στον ξενιστή, η επιβίωση του GAS απαιτεί έναν αδιάσπαστο κύκλο μετάδοσης, προσκόλληση στην κύρια θέση μόλυνσης (δέρμα ή λαιμός), αποικισμό και πολλαπλασιασμό, καθώς επίσης να αμύνεται κατά των επίκτητων ανοσολογικών μηχανισμών του ανθρώπου, με επακόλουθη δυνατότητα διάδοσης σε νέο ξενιστή.
Με την έλλειψη διαθέσιμου εμβολίου κατά του GAS, η ιατρική παρέμβαση περιστρέφεται γύρω από τη χρήση αντιβιοτικών για τη θεραπεία ή την πρόληψη των λοιμώξεων που προκαλεί ο GAS.
Έχει αναπτύξει όμως και έναντι των αντιβιοτικών μηχανισμούς αντοχής. Οι πρώτες μεταλλάξεις που προσδίδουν μειωμένη ευαισθησία στην πενικιλίνη έχουν ήδη δει το φως της δημοσιότητας.
Προσπάθειες ανάπτυξης εμβολίου κατά του GAS βρίσκονται σε καλό δρόμο και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) ενθαρρύνει την επιτάχυνση της έρευνας.
Ποια νοσήματα προκαλούνται από τον GAS;
Ο GAS μπορεί να προκαλέσει ένα ευρύ φάσμα νοσημάτων στο παιδί αλλά και τον ενήλικα.
Οι κοινές λοιμώξεις που μπορούν να προκληθούν είναι:
Φαρυγγίτιδα/αμυγδαλίτιδα, που χαρακτηρίζονται από πονόλαιμο, πυρετό, φλεγμονή του φάρυγγα και των αμυγδαλών, με ή χωρίς λευκό επίχρισμα των αμυγδαλών. Η θεραπεία συνίσταται σε πενικιλίνη ή αμοξυκιλίνη από το στόμα για 10 ημέρες.
Οστρακιά, που πλην της κλινικής εικόνας που περιγράφηκε για την αμυγδαλίτιδα, επιπρόσθετα ο ασθενής παρουσιάζει κηλιδοβλατιδώδες εξάνθημα που συνήθως καλύπτει όλο το σώμα και μοροειδή γλώσσα (σαν φράουλα).
Έκθημα ή λειχήνας, που εκδηλώνεται συνήθως στο πρόσωπο ή τα άκρα σε χρώμα μελιού. Συνήθως, αντιμετωπίζεται με τοπική θεραπεία με κατάλληλη αλοιφή με αντιβιοτικό ή με χορήγηση αντιβιοτικού από το στόμα ή παρεντερικώς, ανάλογα με την βαρύτητα.
Επακόλουθα της στρεπτοκοκκικής λοίμωξης (επιπλοκές):
Οξύς ρευματικός πυρετός, που χαρακτηρίζεται από πυρετό, αρθρίτιδα κλπ. Η αντιμετώπιση γίνεται σε νοσοκομείο και η παρακολούθηση είναι μακροχρόνια, στοχεύοντας πρωτίστως στην αποτροπή υποτροπής
Ρευματική καρδιοπάθεια που χαρακτηρίζεται από δύσπνοια, ανεπάρκεια μιτροειδούς ή/και αορτής και επακόλουθη στένωση μιτροειδούς
Οξεία μεταστρεπτοκοκκική σπειραματονεφρίτιδα που εκδηλώνεται με οίδημα προσώπου, υπέρταση, αιματουρία, κυλινδρουρία και ανεπάρκεια του συμπληρώματος.
Οι διεισδυτικές λοιμώξεις που μπορούν να προκληθούν είναι:
Βακτηριαιμία που εκδηλώνεται με υψηλό πυρετό, ναυτία, εμέτους, καταβολή και αντιμετωπίζεται στο νοσοκομείο με αντιβιοτικά
Κυτταρίτιδα (φλέγμων) που χαρακτηρίζεται από ερύθημα, οίδημα, θερμότητα και πόνο. Η αντιμετώπιση γίνεται με αντιβιοτικά από το στόμα ή παρεντερικά
Επιλόχειος σηψαιμία που εκδηλώνεται με πυρετό, ρίγος, πόνο, πυώδη εκκρίματα του κόλπου κατά την εγκυμοσύνη και τη λοχεία. Η αντιμετώπιση γίνεται με αντιβιοτικά και χειρουργική παρέμβαση
Νεκρωτική περιτονιίτιδα (fasciitis) που εκδηλώνεται με πυρετό, κακοδιαθεσία, τοπικό ερύθημα, οίδημα, μυαλγία και κοιλιακό άλγος. Η αντιμετώπιση γίνεται στο νοσοκομείο με ενδοφλέβια χορήγηση αντιβιοτικών, χειρουργική παρέμβαση ή/και ακρωτηριασμό
Στρεπτοκοκκικό Σύνδρομο Τοξικής Καταπληξίας (STSS) που παρουσιάζεται με πυρετό, εξάνθημα, υπόταση και πολυσυστηματική ανεπάρκεια
Άλλες λοιμώξεις που μπορεί να οφείλονται στο συγκεκριμένο παθογόνο περιλαμβάνουν τις: ωτίτιδα, ιγμορίτιδα, μηνιγγίτιδα, ενδοκαρδίτιδα, πνευμονία, περιτονίτιδα και οστεομυελίτιδα.
Πόσο σοβαρή είναι η νόσος του GAS;
Υπολογίζεται ότι ο GAS παγκοσμίως ευθύνεται για μισό εκατομμύριο θανάτους ετησίως, με την ρευματική καρδίτιδα και τις διεισδυτικές λοιμώξεις να ευθύνονται για τους περισσότερους θανάτους.
Πώς μεταδίδεται η νόσος του GAS;
Η μετάδοση γίνεται με στενή επαφή με ένα μολυσμένο άτομο και μπορεί ακόμα να μεταδοθεί μέσω του βήχα, του φτερνίσματος ή της επαφής με μια πληγή.
Η λοίμωξη που προκαλείται μετά από μετάδοση με τα σταγονίδια, προκαλεί συνήθως ήπιες λοιμώξεις όπως αμυγδαλίτιδα, φαρυγγίτιδα, έκθημα, κυτταρίτιδα και οστρακιά. Οι λοιμώξεις από αέρια αντιμετωπίζονται εύκολα με αντιβιοτικά και ένα άτομο με ήπια νόσο σταματά να μεταδίδει μετά από 24 ώρες θεραπείας.
Ο GAS θεωρείται συχνή αιτία βακτηριακής φαρυγγίτιδας σε παιδιά σχολικής ηλικίας και σπανιότερα προσβάλλει μικρότερα παιδιά. Η επίπτωση της φαρυγγίτιδας από σταγονίδια συνήθως κορυφώνεται τους χειμερινούς μήνες και στις αρχές της άνοιξης. Οι εστίες σε νηπιαγωγεία και σχολεία είναι συχνές. Η GAS φαρυγγίτιδα διαγιγνώσκεται με απλές και ταχείες εξετάσεις αντιγόνου (Rapid Strep Test) ή βακτηριακή καλλιέργεια και αντιμετωπίζεται με αντιβιοτικά.
Η καλή υγιεινή των χεριών και η προσεγμένη προσωπική υγιεινή μπορούν να συμβάλουν στον έλεγχο της μετάδοσης. Σπανίως, η λοίμωξη από GAS μπορεί να οφείλεται σε διεισδυτικό στέλεχος GAS, το οποίο μπορεί να προκαλέσει απειλητικές για τη ζωή λοιμώξεις, όπως νεκρωτική περιτονίτιδα, σύνδρομο STSS και άλλες σοβαρές λοιμώξεις, καθώς και νοσήματα επακόλουθα της λοίμωξης.