Αναλόγως με τα χαρακτηριστικά και την αιτιολογία του, ο πονοκέφαλος μπορεί να είναι πρωτοπαθής ή δευτεροπαθής.
Ο πρωτοπαθής είναι αυτός που δεν σχετίζεται με κάποιον υποκείμενο ή εξωγενή παράγοντα. Είναι ο πιο συχνός τύπος και δεν υποκρύπτει κάτι σοβαρό.
Ο δευτερογενής πονοκέφαλος οφείλεται σε κάποιον υποκείμενο ή εξωγενή παράγοντα, που μερικές φορές χρειάζεται επείγουσα αντιμετώπιση.
Σε ποσοστό μεγαλύτερο του 90% οι κεφαλαλγίες είναι πρωτοπαθείς, αναφέρει ο παθολόγος Δημήτριος Αναστασόπουλος, αναπληρωτής διευθυντής της Ζ’ Παθολογικής Κλινικής του Νοσοκομείου Metropolitan General.
Η κεφαλαλγία τάσης
Ο πιο συχνός πρωτοπαθής πονοκέφαλος είναι η κεφαλαλγία τάσης. Υπολογίζεται ότι το 70% των ανθρώπων έχουν επεισοδιακές κεφαλαλγίες τάσεως.
Χαρακτηρίζεται από το αίσθημα ότι κάτι πιέζει το κεφάλι του ασθενούς αμφοτερόπλευρα. Δεν είναι τόσο έντονη ώστε να επηρεάσει τη δραστηριότητά του, αλλά εμφανίζει σταδιακή επιδείνωση. Ως εκλυτικοί παράγοντες έχουν ενοχοποιηθεί:
- Το άγχος
- Οι ορμονικές μεταβολές
- Η μεταβολή του καιρού
- Διάφορα οπτικά ερεθίσματα
- Το αλκοόλ
- Η κόπωση
- Η νηστεία
- Οι διαταραχές ύπνου
- Η κακή στάση σώματος
- Η ασπαρτάμη
- Η μειωμένη λήψη ύδατος
Για τη θεραπεία του πονοκεφάλου τάσεως χορηγούνται κοινά αναλγητικά, όπως παρακεταμόλη ή ιβουπροφαίνη. Η ασπιρίνη επίσης είναι αποτελεσματική στην ανακούφιση των συμπτωμάτων, αλλά δεν συνιστάται, διευκρινίζει ο Δ.Αναστασόπουλος. Συνιστάται επίσης η αποφυγή ή η προσπάθεια επίλυσης των προαναφερθέντων εκλυτικών παραγόντων.
Η ημικρανία
Είναι ο πονοκέφαλος για τον οποίο απευθύνονται συχνότερα οι πάσχοντες στους γιατρούς. Συνήθως αρχίζει στην εφηβεία και γενικότερα προσβάλλει νέους ηλικίας 35-45 ετών. Εκδηλώνεται συχνότερα στις γυναίκες, πιθανώς λόγω ορμονικών αιτιών.
Η ημικρανία εκδηλώνεται με έντονα, συνήθως υποτροπιάζοντα επεισόδια άλγους (πόνου) στο ήμισυ της κεφαλής (ετερόπλευρη). Ο πόνος συχνά συνοδεύεται από ναυτία, τρόμο, φωτοφοβία και ηχοφοβία (ο ασθενής δεν αντέχει το φως και τους δυνατούς ήχους). Υπάρχουν περιπτώσεις που η κρίση ημικρανίας διαρκεί 3-5 ημέρες. Ο πονοκέφαλος αυτός μπορεί να έχει διάφορους τύπους, όπως:
- Η ημικρανία χωρίς αύρα. Συνοδεύεται κατά κύριο λόγο από ναυτία και φωτοφοβία
- Η ημικρανία με αύρα. Η αύρα χαρακτηρίζεται από συγκεκριμένα συμπτώματα που συνήθως προηγούνται του πόνου. Παραδείγματα αποτελούν η οπτική αύρα (φωτεινές γραμμές ή θαμπά σημεία σε οπτικό πεδίο) και η αισθητική αύρα (αίσθηση αιμωδίας σε συγκεκριμένο μέρος του σώματος)
- Ημικρανική αύρα χωρίς κεφαλαλγία. Στην περίπτωση αυτή ο ασθενής βιώνει για ένα χρονικό διάστημα την αύρα χωρίς να εμφανίζει πονοκέφαλο.
- Χρόνια ημικρανία. Αφορά σε κρίσεις ημικρανίας που εκδηλώνονται 15 ή και περισσότερες ημέρες τον μήνα
Για την αντιμετώπισή της χορηγούνται κοινά αναλγητικά, μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη, τριπτάνες και παράγωγα εργοταμίνης.
Ως προφυλακτική θεραπεία «συνιστάται η αποφυγή πιθανών εκλυτικών παραγόντων και η λήψη προπρανολόλης, αμιτριπτυλίνης και τοπιραμάτης – πάντα μετά από ιατρική εκτίμηση και αξιολόγηση», τονίζει ο Δ.Αναστασόπουλος.
Η αθροιστική κεφαλαλγία
Ο πονοκέφαλος αυτός χαρακτηρίζεται από ετερόπλευρα, υποτροπιάζοντα, έντονα επεισόδια άλγους (πόνου) με συνοδά αυτόνομα συμπτώματα όπως:
- Δακρύρροια
- Επιπεφυκίτιδα
- Ρινόρροια
- Εφίδρωση προσώπου
- Ρινική συμφόρηση (μπούκωμα)
Παρότι τα επεισόδια αξιολογούνται κάποιες φορές ως επικίνδυνα, συνήθως είναι παροδικά και υφίενται εντός 3 ωρών.
«Η αντιμετώπισή τους σε επείγουσα βάση αφορά σε χορήγηση οξυγόνου με ρινική κάνουλα και αναλγητικά σε ενέσιμη μορφή», εξηγεί ο Δ.Αναστασόπουλος.
Δευτεροπαθείς κεφαλαλγίες
Οι δευτεροπαθείς κεφαλαλγίες σχετίζονται με πολύ σοβαρές διαταραχές και χρήζουν επείγουσας διερεύνησης από γιατρό. Ο πονοκέφαλος μπορεί να συνοδεύεται από διάφορα σημεία και συμπτώματα, που πρέπει να εκτιμώνται αμέσως από παθολόγο ή νευρολόγο ιατρό για να αποκλειστεί το ενδεχόμενο δευτεροπαθούς κεφαλαλγίας. Τέτοιου είδους σημεία είναι:
- Πάρεση (παράλυση) ημίσεος σώματος
- Άλγος (πόνος) οφθαλμών με διαταραχή όρασης
- Κεφαλαλγία σε συγκεκριμένη θέση ή μετά από άσκηση, βήχα ή σεξουαλική επαφή
- Συνοδό άλγος τραχήλου
Άμεση ιατρική αξιολόγηση απαιτείται ότι όταν ο πάσχων παίρνει αντιπηκτικά ή αντιαιμοπεταλιακά φάρμακα.
Πιθανές αιτίες δευτεροπαθούς κεφαλαλγίας είναι όγκοι εγκεφάλου, λοιμώξεις, αυτοάνοσα νοσήματα, ρήξη ανευρύσματος εγκεφάλου, καθώς και υπαραχνοειδής αιμορραγία (ένα είδος αιμορραγίας στον εγκέφαλο).
Η πιο ακριβής διαγνωστική εξέταση είναι η μαγνητική τομογραφία εγκεφάλου και συνιστάται κυρίως όταν:
- Εμφανίζεται για πρώτη φορά πολύ έντονη κεφαλαλγία
- Η κεφαλαλγία έχει κάποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, όπως επιδείνωση κατά την κατάκλιση
- Πρόκειται για νέα κεφαλαλγία σε άνθρωπο ηλικίας άνω των 50 ετών ή σε περίοδο εγκυμοσύνης
Η θεραπεία των δευτεροπαθών κεφαλαλγιών είναι η θεραπεία του υποκείμενου αιτίου.
Εν κατακλείδι, ο πονοκέφαλος αποτελεί, κυρίως, ένα παροδικά έντονο, αλλά συνήθως αθώο σύμπτωμα το οποίο οι περισσότεροι άνθρωποι βιώνουν κατά τη διάρκεια της ζωής τους.
Ωστόσο «οποιαδήποτε αλλαγή από τη συνήθη εμφάνισή του, καθώς και η εμφάνιση συνοδών συμπτωμάτων πρέπει να αποτελέσει αιτία αναζήτησης ιατρού για έγκυρη και έγκαιρη αξιολόγησή του», καταλήγει ο Δ.Αναστασόπουλος.